به گزارش آبنما کار شهر سوخته در حدود 60 کیلومتری زابل در استان سیستان و بلوچستان و در حاشیه جاده زابل – زاهدان واقع شده است. این شهر که از نادرترین شهرهای باستانی است که در ۳۲۰۰ سال پیش از میلاد پایه گذاری شده و مردم این شهر در چهار دوره بین سال های ۳۲۰۰ تا ۱۸۰۰ پیش از میلاد در آن سکونت داشته اند.
به گزارش آبنما کار به نقل از ایسنا- محوطه باستانی شهر سوخته در هزاره دوم و سوم پیش از میلاد، توسط مهاجرانی که از چهار گوشه به آن مهاجرت کرده اند، بنا شده است. سند یا کتیبه ای که نام واقعی و قدیمی این شهر را مشخص نماید، هنوز به دست نیامده و به علت آتش سوزی در دو دوره زمانی بین سال های ۳۲۰۰ تا ۲۷۵۰ پیش از میلاد «شهر سوخته» نامیده می گردد.
بر اساس یافته های باستان شناسان شهر سوخته ۱۵۱ هکتار وسعت دارد و بقایای آن نشان داده است که این شهر دارای پنج بخش مسکونی واقع در شمال شرقی شهر سوخته، بخش های مرکزی، منطقه صنعتی، بناهای یادمانی و گورستان است که به صورت تپه های متوالی و چسبیده به هم واقع شده اند.
در شهر سوخته که بدون شک جزء شهرهای بسیار پیشرفته زمان خود بوده است انواع سفالینه ها و ظروف سنگی، معرق کاری، انواع پارچه و حصیر یافت شده که معرف وجود چندین نوع صنعت، بخصوص صنعت پیشرفته پارچه بافی در آنجاست. تابحال ۱۲ نوع بافت پارچه یکرنگ و چند رنگ و قلاب ماهیگیری در شهر سوخته به دست آمده و مشخص شده مردم این شهر با استفاده از نیزارهای باطلاق های اطراف هامون سبد و حصیر می بافتند و از این نی ها برای درست کردن سقف هم استفاده می کردند. همینطور برای اولین بار در شهر سوخته یک چشم مصنوعی متعلق به ۴۸۰۰ سال پیش کشف شد. این چشم مصنوعی متعلق به زنی ۲۵ تا ۳۰ساله بوده که در یکی از گورهای شهر سوخته مدفون بوده است.
شهر سوخته، حلقه اتصال تمدن های شرق و غرب
عضو هیات علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان اظهار داشت: یکی از کهن ترین تمدن های بشری در دل تپه های سیستان، شهر سوخته حلقه اتصال تمدن های شرق و غرب در گذشته بوده است.
عیسی ابراهیم زاده در گفت وگو با ایسنا اضافه کرد: شهر سوخته در حدود 60 کیلومتری جنوب غربی محل فعلی شهر زابل در سیستان واقع شده است.
عضو هیات علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان در ادامه اظهار نمود: اهمیت وسعت اکتشافات شهر سوخته طی چند سال اخیر این محوطه را به صورت محوطه باستانی عادی از دوران مفرغ بیرون آورده و به صورت مهم ترین مرکز استقرار و در حقیقت مرکز اجتماعی، سیاسی اختصاص و فرهنگی تمام منطقه در خلال هزاره های سوم و دوم بیشتر از میلاد مبدل ساخته است.
به قول وی، یک نکته مهم که در اکتشاف های شهر سوخته مشخص شده است این که در آن زمان از چرخ سفالگری به شکل امروزی استفاده می شده است.
ابراهیم زاده خاطرنشان کرد: شهر سوخته در میان سال های 3200 تا 2200 پیش از میلاد نه تنها یک شهر مهم بوده بلکه پایتخت و مرکز یک منطقه وسیع فرهنگی هم به شماره می رفته است.
وی بیان کرد: بقایای مواد ارگانیک، ابراز تولید و محصولات تولیدی کشف شده در شهر سوخته نشانگر آن است که این نقطه محلی برای ساخت و توزیع این مواد بوده است.
وی اظهار داشت: به صورت کلی، شهر سوخته مظهر مدنیت و شهرنشینی در جنوب شرق ایران در دوره های باستان بوده است.
وی تصریح کرد: همینطور باید به وجود ارتباط بین شهر سوخته و مناطق غربی و شمالی، همچون بین النهرین و خراسان و ماورالنهر هم اشاره نمود.
ابراهیم زاده افزود: افزون بر این شهرسوخته ارتباطاتی هم با ترکمنستان در مورد فعالیت های بازرگانی و تجاری هم داشته است.
عضو هیات علمی دانشگاه در انتها تصریح کرد: شهر سوخته طی تاریخ حیات خود دست کم سه بار گرفتار آتش سوزی و حریق شده و وجه تسمبه آن به دلیل وجود آثار سوختگی شدید و باقی ماند خاکسترهای بسیار زیاد در سطح آن است که سبب شده مردم محلی این نام را برای آن انتخاب کنند.
وی اظهار داشت: امروزه فرهنگ، نقش تعیین کننده در زندگی بشر داشته و گردشگری فرهنگی مناسب ترین روش شناخت وابستگی بین الملل بوده و تمدن کهن و چند هزار ساله سیستان نقش بسزایی بر توسعه گردشگری فرهنگ و در جنوب شرق ایران داشته است.
ابراهیم زاده اضافه کرد: از نتایج گردشگری فرهنگی، تولید همگرایی بین اقوام و ملت ها در فضای بین المللی بوده و سبب چسبندگی فرهنگی ملت ها خواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: در این راستا دشت سیستان به لحاظ موقعیت جغرافیایی، قدمت تاریخی میراث های فرهنگ غنی و جاذبه های اکولوژیکی دارای توانمندیهای گردشگری فراوان و متنوعی است.
عضو هیات علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان در ادامه اظهار داشت: دریاچه هامون و موقعیت زیست محیطی منابع آبی آن در کنار رودخانه هیرمند و محوطه های باستانی که در کناره های آن در طول تاریخ بر پا شده؛ هر از چند گاهی با تغییر مسیر آن در جایی دیگر سر بر آورده و آثاری همچون شهر سوخته، دهانه غلامان، کوه خواجه، دریاچه هامون که هر یک به تنهایی مبین غنای فرهنگی و جغرافیای این منطقه است.
وی بیان کرد: بررسی ها نشان داده است که متاسفانه سیستان علیرغم این پتانسیل ها به علت انزوای جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی نسبت به سایر نواحی کشور تابحال نتوانسته جایگاه مناسبی در زمینه فعالیت های گردشگری داشته باشد.
ابراهیم زاده اظهار داشت: آثار اکتشافی در شهر سوخته با عنایت به همسایگی سیستان با دو کشور افغانستان و پاکستان قرابیت زیادی با آنها در چارچوب یک حوزه تمدنی وسیع داشته است.
عضو هیات علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان در انتها اظهار داشت: سیستان و بلوچستان با برخورداری از موقعیت ارتباطی به شبه قاره هند از یک سو، آسیای مرکزی از جانب دیگر زمینه مناسبی از بعد موقعیت تجاری و بازرگانی دارد که برای نیل به توسعه گردشگری و پیرو آن توسعه پایدار منطقه احیاء و توسعه مبادلات فرهنگی و باز آفرینی بخشی از کارکردها، قابلیت های جذاب آنها، تولید اقتصادی و تجار لازم بعنوان پشتوانه ی جلب گردشگران فرهنگی، هنری و علمی ضروری به نظر می آید.
کاوش فقط 5 درصد شهر سوخته
مدیر پایگاه شهر سوخته هم چندی قبل در جستجوهای اخیر شهر سوخته اظهار داشت: فقط پنج درصد شهر سوخته توسط باستان شناسان داخلی و خارجی کاوش شده است.
نوری اضافه کرد: هیئتی متشکل از هشت دیرینه شناس ایتالیایی و آلمانی به همراه تعدادی از باستان شناسان و پژوهشگر ایرانی در فصل هفدهم کاوش شهر سوخته بخش هایی از مرکز این سایت که مسکونی است و قسمتی از گورستان به همراه بخش شرقی را مورد مطالعه و کاوش قرار دادند.
وی بیان کرد: تا پیش از آغاز فصل هفدهم کاوش شهر سوخته، حدود سه درصد مطالعات و اکتشافات دیرینه شناسی این تپه تاریخی انجام شده بود و با اتمام فصل هفدهم این میزان به حدود پنج درصد از کل محوطه شهر سوخته رسید که 283 هکتار است.
نوری افزود: با عنایت به وسعت زیاد سایت دیرینه شناسی شهر سوخته نیاز است با حوصله و آرامش کارها دنبال شود چونکه در دنیای باستان شناسی، حفاری گسترده دنبال نمی گردد و در کنار آن به مسائل ژئومغناتیک و دیرینه شناسی نوین پرداخته می گردد.
مدیر پایگاه شهر سوخته خاطرنشان کرد: کار باستان شناسان از صفر خارج شده و با کمک از دیگر علوم به سمت اطلاعات جدید قدم بر داشته می گردد و در این راه به علت استفاده از علوم دیگر که هنوز در کشور رایج نشده است در جستجوهای منطقه سوخته از باستان شناسان خارجی کمک گرفته شد.
وی با اشاره به این که باستان شناسانی که به این منطقه برای همکاری دعوت می شوند هزینه ای برای دولت ندارند و با هزینه های دانشگاهی خود برای همکاری و افزایش اطلاعاتشان سفر می کنند، اظهار نمود: در سال های اخیر به علت بالا بودن آگاهی مردم و اهمیت منطقه شهر سوخته از حفاری های غیر مجاز مصون است و با این وجود تدابیر خوبی برای حفاظت از سایت شهر سوخته در نظر گرفته شده است.
نوری افزود: با عنایت به زمان کم، حفاری های انجام شده در منطقه محله های مسکونی شرقی شهر سوخته محدود است اما با این وجود مدارک و اسنادی از فازهای قدیمی به دست آمده قدمت آنها به چهار هزار و 200 تا چهار هزار و 800 سال قبل تخمین زده شد اما در حفاری های فصل هفدهم آثاری به دست آمد که قدمت شان حداقل 200 سال قبل تر از آثار گذشته تخمین زده می گردد.