آبنما کار: ساختمان پست قدیم بیرجند که در یکی از کوچه های قدیمی این شهر واقع شده، در دوره قاجار کاربری نظامی داشته و مکانی برای ساخت، تعمیر، ذخیره و نگهداری اسلحه و مهمات نظامی بود، بعد از آن تا سال شصت و یک برای تلگراف و حمل مرسولات پستی استفاده می شده است.
به گزارش آبنما کار به نقل از ایسنا، ساختمان پست قدیم مربوط به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی است و در بیرجند، در بافت قدیم خیابان منتظری و در نزدیکی مدرسه شوکتیه و خانه پردلی واقع شده است.
این اثر در پنج تیر ۸۴ با شماره ثبت ۱۱۹۴۴ بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنا در دوره قاجار کاربری نظامی داشته و مکانی برای ساخت، تعمیر، ذخیره و نگهداری اسلحه و مهمات نظامی بود. بعد از آن تا سال ۱۳۶۱ برای تلگراف و حمل مرسولات پستی استفاده می شده است.
این بنا در سال 62 کاملاً تخلیه و متروکه شد و سازمان میراث فرهنگی در سال 58 آنرا خریداری و مرمت کرد و در غالب ساختمان اداری پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی بیرجند احیا شده است.
این بنا از بناهای دو طبقه است که در ورودی آن در ضلع شرقی واقع است و دو ضلع شمالی و غربی بنا نیز به صورت دو اشکوبه است. طبقه اول شمالی، اتاق ها و دالان هایی دارد که ارتباط به طبقه ی دوم ضلع شمالی بوسیله پلکان متصل به دیوار شرقی و پلکان ضلع غربی امکان پذیر است، طبقه دوم ضلع شمالی نیز همانند طبقه اول آن اتاق ها و دالان هایی دارد.
زیباترین و جالب توجه ترین قسمت بنا ضلع غربی آن تزئینات آجرکاری به شیوه رگ چین و از نوع خفته و راسته و طرح لوزی برجسته با آجرهای قالبی تزئینی نقش وار دارد.
پنجره ها در طبقه هم کف، یک قاب بندی آجری زیبا دارد که تزئینات آجرکاری لوزی مانند خفته راسته دیوارها بر زیبایی آن افزوده است.
از دیگر تزئینات این بنا می توان به شومینه های موجود در اتاق ها و سادگی در و پنجره های آن اشاره نمود. این بنا در محله سرده دم قلعه در داخل بافت قدیم بیرجند واقع است که از شمال به خیابان منتظری از غرب به محله چهاردرخت میان ده و از مشرق به خیابان شهدا منتهی می شود.

ورودی بنا در ضلع شرقی حیاط قرار دارد دیوار این ضلع، فرم شکسته ای دارد که در وسط دیوار یعنی درست بالای ورودی بنا قوس هلالی دارد. هم چنین در این ضلع دو پنجره با فرم هلالی زیبایی مشاهده می شود. این بنا در اضلاع شمالی و غربی و در دو طبقه راه اندازی شده است.
همه قوس های هلالی پنجره ای روبه حیاط بنا از نمای بیرون به صورت هره چینی آجری مزین شده است، اما تنها بخش زیرین قوس های پنجره های طبقه ی دوم ضلع شمالی، دارای تزئینات آجرکاری به شیوه رگ چین و از نوع خفته و راسته است و تزئینات آجرکاری و رخبام تنها در ضلع شمالی بنا وجود دارد.
در طبقه اول ضلع شمالی، در انتهایی ترین قسمت شرقی آن ضلع و در مجاورت پلکان منتهی به طبقه دوم اتاقی است با طاقچه و کمد دیواری که از ضلع غربی خود به اتاقی دیگر مربوط می شود که این اتاق در ضلع جنوبی دارای در و پنجره هایی رو به حیاط است و از ضلع غربی خود به دالانی منتهی می شود که در انتهای آن درگاهی با قوس هلالی مشاهده می شود. در مجاورت این دالان و در انتهایی ترین قسمت غربی این ضلع پستویی واقع است که اتاق ها و دالان واقع در این طبقه به صورت گهواره ای سقف شده اند.
در طبقه دوم ضلع شمالی، ارتباط به این منطقه بوسیله پلکان متصل به دیوار شرقی و نیز پلکان زیبای ضلع غربی امکان پذیر است و در انتهایی ترین قسمت غربی، دالان عریضی با پوشش گهواره ی واقع است که از ضلع جنوبی به طبقه دوم ضلع غربی مربوط می شود.
این دالان در ضلع غربی خود دارای قفسه ای با قوس های هلالی است و از ضلع شرقی به اتاقی یا همان پوشش دالان مربوط می شود که در ضلع جنوبی آن پنجره ای روبه حیاط دیده می شود.
این اتاق از ضلع شرقی خود با اتاقی ارتباط دارد که به شکل غنچه پوش با دور عدرس مسقف شده و دارای پنجره هایی در ضلع جنوبی و قفسه ای در ضلع غربی خود است.
این اتاق از ضلع شرقی به فضایی با پوشش گهواره ای مرتبط می شود که در ضلع جنوبی و قفسه ای آن دری با کاربری و پنجره وجود داشته است و در ضلع شمالی این فضا اتاقی با قفسه هایی در اضلاع شمالی و غربی و نیز طاقچه ای در ضلع شرقی و پنجره ای به بام خواجه خضر واقع است. این اتاق به صورت غنچه پوش با ور عدرس مسقف شده است.
این فضا از ضلع شرقی خود به دالانی با پوشش گهواره ای مرتبط می شود که این دالان توسط پلکان متصل به دیوار شرقی بنا با حیاط ارتباط دارد.

در ضلع غربی این بنا پلکان زیبایی واقع است که بعد از رسیدن به پاگرد به دو رشته پلکان در دو سوی شمالی و جنوبی حیاط تقسیم می شود که در فضای زیرین این دو رشته پلکان رواق هایی با قوس هلالی وجود دارد.
این رواق ها در فضای زیرین پاگرد توسط دالانی با پوشش ضربی که دارای تزئینات چپیله است به یکدیگر مربوط می شوند.
در پس این رواق ها، اتاق هایی است که به شکل عرقچین مسقف شده اند، لازم به ذکر است اتاق واقع در انتهایی ترین قسمت جنوبی، از ضلع غربی خود به اتاقی با همان پوشش دیگر اتاق ها مرتبط می شود. دیوار این ضلع اتاق تزئینات چپیله دارد.
در طبقه دوم ضلع غربی، اتاق هایی واقع بودند که متأسفانه الان تنها ضلع شرقی آنها برجا مانده است.
تهیه و تنظیم از: زهرا حمیدی

منبع: آبنما کار