آبنما کار: خاطره‌ی چهار باغ، برای آیندگان چه خواهد بود؟ چهار باغی بی باغ؟ چهار باغی از نو ساخته شده؟ سکوت؟ بوی روغن سوخته‌ی فست فودی ها؟ صدای ادامه دار بستنییییی، صندلی هایی که درخور چهارباغ نیست و یا سنگ های هتن آباد؟!
به گزارش آبنما کار به نقل از ایسنا، وقتی از خیابان حرف می زنیم، نام چهار باغِ یادگار صفوی، نامی بس آشناست که حکایت های دل انگیزش دور نیست. خاطره‌ی من از چهارباغ، ازدحام جمعیت است، رفت و آمدهایی که برای خرید صورت می گرفت و البته فراغ بالی در سینما چهارباغ.
سکوت چهارباغ را به یاد نداشتم! بارها و بارها دست در دستان مادر، شرق و غرب چهارباغ را طی طریق کرده بودم و البته گاهی پدر، آن وسیله‌ی آهنین موتوردارمان را روشن می کرد و به قصد خانه مادربزرگ، در آن سوی چهارباغ عباسی از این گردشگاه مشجر اصفهان می گذشتیم و با هر آمد و شدی در چهارباغ، خاطرهای شیرین ما فزونی می یافت.
درختان انبوه و سرزنده اش سایه اندازی می کرد و ویترین مغازه های رنگارنگ آن، از پارچه فروشی و بوتیک ها تا فیلم های روی سردرسینما، به عابران چشمک می زدند و هربار همراه مادر، روبه روی هر مغازه لختی توقف می کردیم و همچنان جولان ماشین قطع نمی شد؛ حرکت همین آهن های رنگی، در مدلهای مختلف بود که یک نام را بر سر زبان ها انداخت: احیای چهارباغ عباسی اما به جان چهارباغ قسم، حکایت پُر افت و خیز این روزهایش که با نام احیا گره خورده و اسم جدید «ساماندهی» را برایش برگزیده اند، به کلاف سردرگمی می مانَد که گره به دستان نیز در لابه لای سنگفرش های امروز و آسفالت روز گذشته و پایه های مدفون شده‌ی تاریخ چهارباغ، خود در جستجوی شاه گرهی هستند که شاید با اشاره‌ی او باز شوند و نفعشان را ببرند و تمام شود این قضیه‌ی چهارباغ بی باغ!
چهار باغی که حال این روزهایش، بسان شهری خالی از سکنه است و بااینکه از نبودن آهن های موتوردارِ رنگی نفس می کشد، اما نوبت جولان شکم پرستی در آن رسیده و تاریخش، زیر آسفالت و سنگفرش دست به دست می شود. تاریخ چندصدساله ای که حالا، سنگ های هتن آباد بر سرش هوار شده اند!
قراربود کسبه مغازه ها را خریداری کنند اما!
سکوت و سکون شرق چهارباغ را همه می شناسند و بیشتر از همه، مجموعه هشت بهشت در بدنه‌ی شرقی چهارباغ، مکانی سرد و خالی از حرکت آدمی است؛ مجموعه ای که با هدف بدنه سازی و رونق ساخته شد اما به رکودی بی مثال رسید.
عبدالله جبل عاملی، مدیر اسبق اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان با اشاره به اینکه در چهارباغ قدیم هم بدنه شرقی نسبت به بدنه غربی رونق کمتری داشت به خبرنگار ایسنا اظهار داشت: ما با هدف رونق قسمت شرق چهارباغ، بدنه سازی را انجام دادیم. زمانی که ساخت مجموعه هشت بهشت در بدنه شرقی به اتمام رسید قرار بود کسبه مغازه های آنجا را خریداری کنند اما عده ای زرنگ تر واسطه شدند و تمام شده های نیمه کاره را خریدند تا به کسبه بفروشند! بدین سبب سرقفلی این سمت چهارباغ با بدنه غربی چهارباغ، مساوی شد و حتی بالاتر رفت و دیگر خریداری نیافت. هرجایی که واسطه ها می آیند با کساد روبه رو می شود.
وی افزود: برای طراحی بدنه‌ی شرقی، مسابقه انجام شد اما نه میراث فرهنگی و نه شهرداری وقت، طرح های برگزیده‌ی مسابقه را قبول نکردند و بعد یک کمیسیون، مرکب از حدود 12 نفر از ادارات و ارگان های مختلف و موسسات مختلف ازجمله میراث فرهنگی، شهردرای، مسکن و شهرسازی، شواری شهر شکیل شد که چند نفر از خبرگان امور سیاسی اقتصادی شهر هم در آن حضور داشتند و بنابرآنچه برای بدنه شرقی می خواستند، صورت جلسه ای را تنظیم کردند که این صورت جلسه حدود 15 گزینه داشت. از من خواستند بر طبق این 15 شرط طرحی را تهیه کنم که اتفاقا شادروان دکتر آیت الله زاده شیرازی هم با تهیه طرح موافقت نمود و صورت جلسه‌ی آن موجود است.
پانزده شرط در اجرای مجموعه هشت بهشت
طراح بدنه‌ی شرقی چهارباغ عباسی با اشاره به بعضی از شروط این طرح اظهار داشت: ازجمله 15 شرط موجود در طرح این بود که ضخامت این قسمت نباید از 20 متر تجاوز کند. هیچ نوع ساختمانی نباید به صورت پنجره به سمت پارک باشد. نمای مجموعه به طرف پارک، باید حالت کلیت نمای دوره صفوی را داشته باشد که آنها هم تاق نماهایی هستند که در قسمت پایین، حالت سکومانند دارند و افرادی که در پارک هستند می تواند از سایبان آنها استفاده کنند. از ایجاد سطوح شیشه ای وسیع خودداری و اهتمام شود مبانی را بر طبق کاربرد آجر و هم چنین نوع خاصی از سرامیک ها کار نماییم. ارتباط کلی حرکت مانند، در داخل ایجاد شود و این طراحی خطی با مغازه ها قطع نشود. یک رواق در کنار پیاده روی چهارباغ ساخته شود تا عبور و مرور را در آنجا حفاظت کند یعنی هم سایه ایجاد شود و هم از نزولات بارندگی حفاظت کند، ضمن اینکه از ستون های آجری و نماهای قوس دار و تاریخی سازی قلابی خودداری شود.
در عرض 24 ساعت خودشان همه را خریدند!
استادیار گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان اضافه کرد: کاری که ما انجام دادیم این بود که طرف رواق داخل چهارباغ به صورت ویترین باشد نه اینکه مغازه ها از این طرف ورودی داشته باشد و بیشتر ورودی ها را از حرکت داخلی بازارچه مانند بدهیم و این به طرف داخل چهارباغ به صورت ویترین باشد اما حالا آنها می خواهند که مغازه ها را به دو دسته‌ی درجه یک و درجه دو تقسیم کنند و می خواهند درهای مغازه ها به سمت پیاده روی داخل چهارباغ باز شود.
جبل عاملی اشاره کرد: بیشتر افرادی هم که می خواهند اصلاحاتی را در معماری مجموعه هشت بهشت انجام دهند افرادی هستند که آن زمان پس از اختتام طرح این مغازه ها را خریدند. یعنی ابتدا مغازه ها را متری 15 تومان قیمت گذاشتند اما بعد در عرض 24 ساعت همه را خودشان خریدند و خواستند متری40 تومان بفروشند که کسی هم نخرید بدین سبب رکود به وجود آمد.
اصلاح معماری بدنه‌ی شرقی چهارباغ
در این بین اما سعید سهرابی، مدیر طرح عالی چهارباغ، با اشاره به اصلاحاتی که مقرر است درباب معماری بدنه‌ی شرقی چهارباغ اجرا شود، اشاره کرد: مجموعه هشت بهشت در بدنه شرقی چهارباغ به اصلاح معماری نیاز دارد و تا این اصلاح شکل نگیرد رونق نمی گیرد. دلیل عمده اش هم این است که چهارباغ به صورت ذاتی ویندو شاپینگ است؛ یعنی مردم راه می روند و ویترین مغازه ها را هم می بینند و ما دنبال این هستیم که با هماهنگی میراث فرهنگی این مساله را در یک طرح قالب مصوب نماییم و به لحاظ معماری در مجموعه هشت بهشت اصلاح ساختاری را انجام دهیم که البته زمان می برد.
سهرابی با اشاره به اینکه در 20 سال اخیر کارکردهای فرهنگی هنری چهارباغ بسیار ضعیف شده است، اظهار داشت: متاسفانه تنها چیزی که از دوران قبل در چهارباغ باقی مانده سینما و کتابفروشی است بنا بر این تمام انرژی و هدف ما ایجاد ساختارهایی است که بتواند نه برای یکی دوسال بلکه مانند بذری 10 یا 20 سال دور خود افزایش یابد.
وی در پاسخ به چرایی حضور چشم گیر اغذیه فروشی ها در چهارباغ، اشاره کرد: قصد ما این نیست که کل چهارباغ را تحت پوشش رستوران و تریا و کافه ببریم ولی چیزی که از قبل در چهارباغ عمومیت داشته خوراکی و بستنی فروشی است و قاعدتا این مغازه ها در درجه اول منتفع می شوند، چون مغازه اش را دارد و ساده تر است اما به جهت اینکه توسعه پیدا نکنند، قوانین سختگیرانه ای درباب نگهداری و پرداخت اجاره بهای فضای بیرون و محصورکردن صندلی ها و مراقبت ها و رعایت استانداردها تدوین می نماییم تا هرکسی به این فکر نباشد که بیاید در چهارباغ بستنی فروشی و فست فودی بزند.
به دنبال پیرایش هستیم
سهرابی با اشاره به برنامه های آینده در محور چهارباغ اضافه کرد: ما به دنبال تاسیس پلاتو آمفی تئاتر شهر در بدنه غربی چهارباغ هستیم و شهرداری در این قسمت تعدادی زمین دارد که تا قبل تر، تعبیر پارکینگ و پاساژ داشتند اما ما برای آنها کاربری فرهنگی هنری تعیین کردیم؛ هم چنین در این بدنه هتل جهان هم وجود دارد که مالک آن مرمت هتل را آغاز نموده و در بهترین حالت، در مدت دوسال آنرا به انتها می رساند تا بعنوان هتل استفاده گردد.
مدیر طرح عالی چهارباغ افزود: قسمتی از چهارباغ را بعنوان گذر فرهنگی تعریف کردیم تا کسب و کارهای فرهنگی هنری و برنامه محور که توانایی جذب مخاطب را دارند در چهارباغ فعالیت کنند، در این خصوص فراخوانی منتشر گردید و کمیته ای درحال بررسی حدود 40 درخواست است و تا حدود یک ماه دیگر این گذر فرهنگی در مجموعه هشت بهشت واقع در بدنه شرقیِ چهارباغ با حضور وزیر ارشاد افتتاح می شود.
وی برگزاری برنامه های روتین عرصه محور در چهارباغ با محوریت فرهنگ و هنر مانند تئاترهای خیابانی، بازی های سرگرمی و یا ورک شاپ ها را از دیگر برنامه های مورد نظر در چهارباغ برشمرده و اظهار داشت: ما نمی توانیم با استفاده از این برنامه ها ماهیت فعلی چهارباغ از لحاظ مشاغل را به صورت ساختاری حل نماییم، به همین تصمیم گرفتیم برنامه هایی با محور فرهنگ و هنر در چهارباغ پیش بینی نماییم که با بعضی از آنها موافقت شده و در دست اقدام است و اهتمام داریم تا اختتام یکی دو سال آینده، یکی دو کار خیلی خوب در چهارباغ صورت گیرد تا به دنبال آنها شغل های مربوط به این ساختارهای فرهنگی را به چهارباغ بکشاند و چهارباغ از حال و هوای امروز دربیاید. نخستین ورک شاپ اول تیرماه با همکاری انجمن نقاشان اصفهان و با حضور 90 نقاش در چهارباغ انجام شد که ادامه دار است و به صورت فصلی برگزار می شود و آثار برگزیده در گالری چهارباغ که درحال تاسیس است نمایش داده می شوند. ضمن اینکه بسترهای برگزاری پاتوق های فرهنگی را هم فراهم خواهیم کرد.
چهارباغ صفوی هیچ وقت احیا نمی گردد
سهرابی با اشاره به اینکه احیای چهارباغ، پروژه ای بسیارحساس است که اساسا موافقت همه سازمان ها را دارد و بر آن نظارت می شود، اضافه کرد: جستجوهای لازم در محل چهارباغ انجام شده، مجوزهایش گرفته شده، سنگ های کف سازی مورد تایید میراث فرهنگی کشور است، درمورد شیوه آبیاری هم لوله ها کار گذاشته و غلاف گذاری شده و هیچ نگرانی درباب تاسیسات وجود ندارد و اینطور نیست که چون در دست شهرداری است، هرکاری دلش می خواهد آن هم در مرکز شهر انجام دهد بلکه ناظر مقیم میراث فرهنگی در محل حضور دارد. چهارباغ ثبت میراث است ثبت شهرداری که نیست و بدین سبب خودِ میراث پاسخگو است و آنها هم واقعا نظارت می کنند. قبل از این برخی سازمان های مردم نهاد از این پروژه شکایت کرده بودند اما دادگاه رای به ادامه فعالیت داد.
وی اظهار داشت: هدفمان این است بر طبق نقشه ها و طرح های صفویه جلو برویم اما چهارباغ دوره صفوی هیچ وقت احیا نمی گردد. یک سردر از قدیم باقی مانده که سردر خیمه گاه است و احیای آن در برنامه‌ی ما وجود دارد، تعداد حدود هشت حوض هم باید احیا شوند که البته نمی گردد بگوییم احیا چون احیا یعنی درست عین خودش را با آن شیوه قدیم بسازیم که اصلا امکان پذیر نیست. هم چنین آبراه کناری این حوض ها و سنگفرش کناری آنها هم به مرور انجام می شود، ضمن اینکه باید ببینیم سردرهایش کجا و چطور بوده است. به هر حال چهارباغ تغییر ماهیت داده است و ما دنبال پیرایش هستیم.
به گزارش آبنما کار به نقل از ایسنا، چهارباغ است و یک جهان خاطره و مگر نه این است که شاردنِ فرانسوی چهارباغ عباسی را گردشگاه مشجر اصفهان نامید؟ گردشگاهی که نقش ها از خاطره زده است اما خاطره‌ی چهارباغ، برای آیندگان چه خواهد بود؟ چهارباغی بی باغ؟ چهارباغی ازنو ساخته شده؟ سکوت؟ بوی روغن های سوخته‌ی فست فودی ها؟ صدای ادامه دار بستنییییی، صندلی هایی که درخور چهارباغ نیست؟ و یا سنگ های هتن آباد؟!
گزارش از: شیرین مستغاثی، خبرنگار ایسنا (منطقه اصفهان)
منبع: آبنما کار
