آبنما کار: روند پیچیده اجرای قانون کسر مالیات از هنرمندان و کنسرتهای موسیقی و ورود میهمان ناخوانده ای به نام کرونا در کشور شرایط پرحاشیه و پردست اندازی را برای موسیقی ایران در سال 98 رقم زد.

خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی: روایت رویدادهای موسیقی ایران در سال ۹۸، روایتی پرچالش و پر از اتفاقات ریز و درشت است که مجال واکاوی و بررسی چرایی وقوع هر یک از آنها نیازمند تمرکز بر نوشتارهای رسانه ای جداگانه ای است که می تواند محل بحث و تبادل نظر میان فعالان عرصه موسیقی باشد.
در شرایطی که چالش های اقتصادی پیش روی دولت و کاهش محسوس محصولات مصرفی در سبد فرهنگی هنری خانوارهای ایرانی بنا به دلیلهای گوناگون باعث شده که اساساً توجه به مقوله موسیقی خصوصاً «شنیدن موسیقی خوب» در اغلب موارد محدود به فضای مجازی آن هم بدون در نظر گرفتن کیفیت های لازم شنیداری شود، به علت بی اهمیت انگاشته شدن قانون کپی رایت از طرف مردم فعالیت در حوزه موسیقی با دشواری دوچندان مواجه گردید.
شرح احوالات سالانه موسیقی ایران در سال ۹۸ بطور قطع بدون در نظرگرفتن شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور امری ناشدنی است؛ این شرایط که عموماً هم دربرگیرنده اتفاقات ناخوشایندی بوده است، در نخستین گام ها فارغ از استثنائات همیشگی تاثیراتش را روی فعالیتهای هنری و خصوصاً موسیقی بر جای گذاشته و باعث شده که نه فقط نظام اقتصادی موسیقی ایران در نمودار رشد رو به عقب حرکت نماید و حتی در بسیاری موارد تهیه کنندگان و صاحبان آثار را به این جمع بندی رساند که عطای سرمایه گذاری در موسیقی را به لقایش ببخشند و اندوخته های خودرا در بخش دیگری صرف کنند.
آنچه در گزارش پیش رو می خوانید مروری چندپرده ای بر مهم ترین رویدادهای موسیقی ایران در سال ۹۸ است:
پرده اول؛ استعفای شبانه دردسرساز یا کناره گیری از سر اعتراض؟
تصویب قانون اختصاص ۱۰ درصد مبلغ فروش کنسرت ها به فعالیتهای فرهنگی دولت، یکی از جنجالی ترین اتفاقاتی بود که بحث های قانونی و اجرایی آن از اسفندماه سال ۹۷ با طرح و تصویب در مجلس شورای اسلامی کلید زده شد. قانونی که گفته می شود آغاز آن نشات گرفته از طراحی و برنامه ریزی علی اصغر کاراندیش، مرد پرنفوذ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاون پارلمانی سید عباس صالحی در این وزارت خانه بود و شرایطی را فراهم آورد که درست یا غلط مسیر تازه ای را در پروسه تولید، بازاریابی و فروش محصولات موسیقی خصوصاً در حوزه کنسرت ها باز کرده و صدای بسیاری از فعالان حوزه نشر و تهیه کنندگی را درآورد.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی اوایل اسفند ماه سال ۹۷ در ادامه بررسی بودجه ۹۸ بند (ح) و بند الحاقی ۵ به تبصره ۹ را به تصویب رساندند. که برمبنای آن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مکلف شد ده درصد (۱۰%) بهای بلیط اجراهای صحنه ای (کنسرت) در تهران و کلانشهرها را أخذ و به حساب درآمد عمومی نزد خزانه داری کل کشور واریز نماید.

از زمان رسانه ای شدن تصویب این قانون، فعالان صنفی و کارشناسان حوزه موسیقی نسبت به آن واکنش هایی داشته اند و به نظر هم می رسید که با عنایت به اهمیت موضوع دامنه این واکنش ها به چالشی در حوزه مدیریت موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تبدیل گردد. چالشی که محسن رجب پور مدیرعامل مجمع صنفی تولیدکنندگان آثار شنیداری اردیبهشت ماه سال ۹۸ در گفتگو با خبرنگار مهر درباره آخرین وضعیت آن اظهار داشت: «متأسفانه آقای کاراندیش برمبنای نگاه اشتباهی که دارند، تلاش نموده اند مبنایی غیرقانونی را تبدیل به قانون کنند و باوجود اینکه هم آقای وزیر و هم تعدادی دیگر از کارشناسان با توضیحات تخصصی که به آنها ارائه شد متوجه عواقب بسیار بد تصویب چنین قانونی شدند، این قانون در مجلس شورای اسلامی تصویب گردید که واقعاً شرایط نگران کننده ای را برای هنرمندان، تهیه کنندگان و به دنبال آن تماشاگران موسیقی رقم زده است. مهم تر آنکه ما چندی قبل و پس از منتفی شدن ماجرای تجمع، جلسه ای هم با آقای کاراندیش برگزار کرده و به ایشان مبانی غیرکارشناسی تصویب این قانون را گوشزد کردیم اما وی همچنان اصرار به اجرایی شدن چنین مصوبه ای دارد و حتی در این حوزه نامه نگاری هایی را با دفتر موسیقی وزارت ارشاد انجام داده اند تا این قانون هرچه سریعتر به مرحله اجرا برسد. […] آقای ترابی طی ماه های اخیر همچون مدیرانی بوده اند که واکنش منطقی و درستی نسبت به این قانون نشان داده و بارها مخالفت خودرا نسبت به تصویب آن اعلام نموده اند. اما متأسفانه شرایط بگونه ای رقم خورده که اصرار به اجرای چنین قانونی آقای ترابی را هم وادار به استعفا از سمت مدیرکلی دفتر موسیقی وزارت ارشاد کرده است.»
دقیقاً در این شرایط بود که یک روز بعد از انتشار این گفتگوها، انتصاب شبانه مدیرکل جدید دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حاشیه های مصوبه اخیر مجلس جهت «اختصاص ۱۰ درصد مبلغ فروش کنسرت ها به فعالیتهای فرهنگی» را وارد فاز تازه ای کرد و سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی شامگاه دوشنبه ۳۰ اردیبهشت ماه بدون اعلام موضع درباره خبر غیررسمی استعفای علی ترابی مدیرکل سابق دفتر موسیقی که روز گذشته در رسانه ها مطرح شده بود، محمد الله یاری فومنی را در اقدامی عجیب و قابل تأمل با صدور حکمی شبانه بعنوان مدیر جدید این دفتر منصوب نمود.
انتصاب شبانه محمد اللهیاری به سمت مدیرکلی دفتر موسیقی این گمانه زنی را تقویت کرد که این خداحافظی ناگهانی بی ارتباط با حواشی تصویب قانون اخیر مجلس شورای اسلامی نبوده است؛ خداحافظی ای که موجب شد علی ترابی بدون طی تشریفات مرسوم اداری و به صورت شبانه صندلی مدیریت خودرا به محمد الله یاری جوان واگذار کند.
به هر صورت علی ترابی در شرایطی عجیب از دفتر موسیقی خداحافظی کرد تا این شائبه تشدید شود که او پاسخ اعتراض خود نسبت به یک قانون جنجالی را اینگونه دریافت کرده است. شرایطی که هنوز درباره صحت و سقم آن شائبه های گوناگونی مطرح است و هنوز هم معین نمی باشد آیا علی ترابی فقط بنابراین بوده که از سمت خود استعفا داده یا نه شرایط دیگری او را به کناره گیری از این سمت مجاب کرده است؟
جالب آنکه بعد از این استعفا بود که شهرام صارمی مدیر اجرایی سی و پنجمین جشنواره موسیقی فجر و سحر طاعتی مدیر روابط عمومی دفتر موسیقی وزارت ارشاد به صورت جداگانه در چارچوب مواضعی حمایت گرانه از علی ترابی از سمت های خود استعفا دادند. البته علی ترابی در جلسه تودیع و معارفه خود به نکته قابل تامل دیگری هم اشاره نمود و اظهار داشت: «در راستای منافع موسیقی به نقطه ای رسیدم که ممکنست نبودنم در دفتر موسیقی، کمک به موسیقی باشد. امیدوارم این امر تلنگری باشد تا حریم موسیقی بهتر رعایت شود و هنرمندان بیشتر اعتماد کنند که مدیران کنار هنرمندان هستند و با هم برای اعتلای هنر تلاش کنند.»
پرده دوم؛ موج استعفاهای عجیب و غریب این دفعه در ارکسترهای دولتی
یکی از مهم ترین و پیچیده ترین رویدادهای موسیقی ایران در سال ۹۸ ماجرای همواره پرحاشیه «ارکستر ملی ایران» یا «ارکستر موسیقی ملی ایران» و «ارکستر سمفونیک تهران» بود که با شروع فعالیتهای باردیگر این دو مجموعه طی سال های قبل انتظار می رفت تاثیر بسزایی در جریان فعالیتهای موسیقایی کشور در ابعاد مختلف آن داشته باشد. اما گویا به نظر می رسد پس از استعفای علی رهبری از ارکستر سمفونیک تهران و فرهاد فخرالدینی از ارکستر موسیقی ملی ایران که در این مدت در یک فضای پرحاشیه و پرتشنج به اداره این دو مجموعه می پرداختند، قرار نیست حال و هوای این ارکسترها در شرایط مستحکم تری قرار بگیرد.
این حاشیه ها البته به صورتی دیگر در سال ۹۸ نیز ادامه پیدا کرد و شرایط را به سمت و سویی برد که این دو مجموعه غیر از برگزاری چند کنسرتی که مخاطبان آن نسبت به دوره های قبل غیر از مواردی معدود و اندک نیز روند نزولی پیدا کردند دستاورد فنی و ارتقای گوش شنیداری جامعه ایرانی برای شنیدن موسیقی خوب نداشته باشند و این استعفاها، کناره گیری ها، میزان دستمزدها، دعواهای داخلی و مواردی مشابه بود که در سرتیتر رسانه ها قرار گرفت و مخاطبان هم گویا چندان میلی برای حضور در کنسرتهای این دو مجموعه که می توانست با عنایت به پتانسیل فنی نوازندگان و رهبرانش از شرایط بهتری برخوردار باشد، نداشتند.

اولین حاشیه ارکسترها زمانی رقم خورد که زمزمه هایی مبنی «استعفا» یا «کناره گیری» یا «برکناری» فریدون شهبازیان استاد موسیقی ایرانی، آهنگساز و رهبر ثابت ارکستر ملی در اردیبهشت ماه سال قبل میان اهالی رسانه پیچید و در نهایت این علی اکبر صفی پور مدیرعامل وقت بنیاد فرهنگی هنری رودکی بود که از واژه «خداحافظی» فریدون شهبازیان از سمت مدیر هنری و رهبر دائم ارکستر ملی ایران که در زمان فرهاد فخرالدینی با عنوان «ارکستر موسیقی ملی ایران» فعالیت می کرد، سخن گفت.
علی اکبر صفی پور مدیرعامل بنیاد فرهنگی هنری رودکی اردیبهشت ماه امسال بود که در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: «موضوع خداحافظی استاد شهبازیان از ارکستر ملی ایران بعنوان رهبر دائم اسفند ماه سال قبل (سال ۱۳۹۷) با در نظر گرفتن قانون منع حضور بازنشستگان در مشاغل دائمی صورت پذیرفت. چونکه استاد شهبازیان از هنرمندان بازنشسته سازمان صدا و سیما هستند و به علت اینکه شغل رهبری ارکستر در بنیاد رودکی شغل دائم بوده و بخش حقوق و دستمزدهای این حوزه از بودجه های دولتی صرف می شود، بدین سبب ما نمی توانستیم در خدمت ایشان بعنوان رهبر دائم باشیم. به همین جهت استاد شهبازیان از شروع سال جاری بعنوان مشاور بخش موسیقی کنار ما هستند. حتی در بعضی از کنسرتهای شهرستان ارکستر ملی نیز بعنوان رهبر میهمان حضور پیدا کردند که برای ما موجب افتخار بود.»
حاشیه های ارکسترهای دولتی اما اینجا هم به پایان نرسید، چونکه در آن سوی میدان ارکستر سمفونیک تهران که به نظر می آمد در ظاهر نسبت به ارکستر ملی ایران از حاشیه و شلوغی کمتری برخوردار بوده، با غیبت های طولانی شهرداد روحانی رهبر دائم و مدیر هنری این مجموعه به کارزار حاشیه ها وارد شد بعد از این اظهارات، تنها بعد از گذشت چند روز، فریدون شهبازیان از همکاری خود با بنیاد رودکی بعنوان مشاور نیز استعفا داد و از آن زمان مدتی گذشت تا اینکه در آذر ماه سال جاری این آهنگساز صاحب نام موسیقی کشورمان درباره علل وقوع اتفاقات مذکور سکوتش را شکست و به خبرنگار ایلنا اظهار داشت: «من بازنشسته صداوسیما بودم و نمی توانستند به من بگویند تو بازنشسته ای و باید یک سوم حقوق بگیری. از آنجائیکه نمی توانستند این را به من بگویند، مسئول ذیربط را وادار کردند نامه ای بنویسد در خصوص اینکه این شخص نمی تواند فعالیت کند، برای اینکه بازنشسته است؛ اینگونه بود که شروع کردند به نامه نگاری با بخش حقوقی نهاد ریاست جمهوری و بخش پرسنلی وزارت ارشاد. در نهایت نامه ای نوشته شد، در خصوص اینکه من بازنشسته هستم درحالیکه مشخصات من در آن نامه قید نشده بود. در آن نامه ننوشته بودند که من بعنوان پاره وقت با بنیاد رودکی و ارکستر ملی همکاری می کنم و اصلاً آن قانونی که می گویند شامل حال من نمی شود! در نهایت بر ضد من دسیسه کردند که من نیز استعفا دادم و سمت رهبری ارکستر ملی را رها کردم.»
حاشیه های ارکسترهای دولتی اما اینجا هم به پایان نرسید، چونکه در آن سوی میدان ارکستر سمفونیک تهران که به نظر می آمد در ظاهر نسبت به ارکستر ملی ایران از حاشیه و شلوغی کمتری برخوردار بوده، با غیبت های طولانی شهرداد روحانی رهبر دائم و مدیر هنری این مجموعه به کارزار حاشیه ها وارد شد. برای اینکه در اردیبهشت ماه سال جاری جزئیات تازه ترین کنسرت ارکستر سمفونیک تهران در حالی اعلام گردید که همچنان از نحوه حضور شهرداد روحانی رهبر دائم این ارکستر در لیست کنسرتهای این مجموعه خبری نبود و یک رهبر میهمان دیگر (نصیر حیدریان) عهده دار برگزاری دومین کنسرت ارکستر در سال ۹۸ شد.
اعلام برنامه های کنسرت ارکستر سمفونیک تهران که طی ادوار گذشته نیز طبق یک روال معمول علاوه بر حضور شهرداد روحانی بعنوان رهبر دائم ارکستر و مدیر هنری با حضور رهبر میهمان میزبان مخاطبان بود، در شرایطی اطلاع رسانی می شد که این آهنگساز و رهبر ارکستر حتی در اغلب تمرین ها و اجراهایی که خود بعنوان رهبر ارکستر حضور پیدا نمی کرد، حضور فیزیکی مؤثری داشت اما با شروع سال جدید و با گذشت اجرای یک کنسرت در تالار وحدت هنوز خبری از شهرداد روحانی در برنامه های ارکستر سمفونیک تهران نبود و این ماجرای کج دار و مریض با حضور کم رنگ و پر رنگ شهرداد روحانی ادامه داشت تا اینکه در بهمن ماه امسال منوچهر صهبایی آهنگساز و رهبرصاحب نام ارکسترکشورمان در کنسرت ارکستر سمفونیک تهران که در زمان غیبت طولانی مدت شهرداد روحانی، از طرف مسئولان بنیاد رودکی بعنوان رهبر میهمان شده بود در یک غافلگیری محض به انتقاد از انتشار اطلاعیه چند روز قبل بنیاد رودکی در خصوص دلیلهای غیبت طولانی شهرداد روحانی و عدم حضورش در کنسرت جدید ارکستر سمفونیک تهران پرداخت و در سخنانی که با واکنش های متفاوتی هم روبه روشد، توضیحاتی را ارائه داد.
بنیاد رودکی چند روز پیش از برگزاری این کنسرت با انتشار اطلاعیه ای اعلام نموده بود: «با توجه به مشکلات پزشکی و به درخواست شهرداد روحانی، رهبر دائم ارکستر سمفونیک تهران، تازه ترین کنسرت این ارکستر به رهبری منوچهر صهبایی اجرا می شود.» اطلاعیه ای که شنیده ها حکایت از دلخوری و واکنش تند صهبایی به آن داشت و همین دلخوری هم احتمالاً جرقه اصلی حواشی بود.
صحبت ها و انتقادات تند صهبایی در واکنش به این اطلاعیه در حاشیه اجرا، موجب شد تازه ترین کنسرت ارکستر سمفونیک تهران تبدیل به پرحاشیه ترین کنسرت این ارکستر در سال های اخیر شود. کما اینکه غیبت ناگهانی و طولانی مدت شهرداد روحانی در هفته های اخیر نیز در بعضی محافل غیررسمی و رسانه ای موجب طرح برخی شایعات و حرف و حدیث ها درباره پشت پرده این جدایی شده بود.
منوچهر صهبایی رهبر میهمان ارکستر سمفونیک تهران، پیش از شروع کنسرت ضمن انتقاد از عملیات عمرانی «پهنه رودکی» که بگفته وی در رفت و آمد مخاطبان تاثیر منفی گذاشته توضیح داد: من به هیچ عنوان قرار نبود که در این کنسرت ارکستر سمفونیک تهران، بعنوان رهبر حضور داشته باشم اما گویا رهبر ارکستر سمفونیک تهران به علت مشکلاتی که به وجود آمده بود، دو هفته پیش بدون اینکه با مسئولان بنیاد رودکی صحبتی کرده باشد، از ایران فرار کرده است! بدین سبب اگر چیز دیگری همچون دلیلهای پزشکی و از این دست مسائل نوشته اند من قبول ندارم. من در کنسرت امشب به این علت حضور پیدا کردم که آقای سهرابی (معاون تولید هنر و آموزش بنیاد رودکی) از من خواهش کرد تا رهبری ارکستر را به عهده بگیرم. من هم چون دوست داشتم کمک کنم این حضور را پذیرفتم. در حالیکه فشار سنگین ناشی از رهبری ارکستر کنسرت نمایش «مری پاپینز» بارها من را راهی اورژانس کرد و حتی روزهای گذشته مجبور شدم آپاندیسم را عمل کنم. علیرغم این شرایط قبول کردم تا در این کنسرت حضور داشته باشم.»
به هر حال پس از این اظهارات و روشنگری های منوچهر صهبایی بود که همگان بر حضور پررنگ حاشیه ها در ارکستر سمفونیک تهران پی بردند و با اینکه پس از این کنسرت پرحاشیه که اتفاقات جالبی هم در آن افتاد، بردیا کیارس بعنوان رهبر میهمان کنسرت بعدی حضور پیدا کرد و قرار بود در کنسرت پایانی ارکستر شهرداد روحانی بعنوان رهبر ارکستر حضور داشته باشد که آن هم به علت شیوع بیماری کرونا و تعطیلی کنسرت ها میسر نشد، همچنان پرونده ارکستر سمفونیک تهران و حضور یا عدم حضور شهرداد روحانی در رهبری دائم این مجموعه را در هاله ای از ابهام قرار داده که باید منتظر نتیجه نهایی ماجرا بود.

پرده سوم؛ مالیات، معافیت مالیاتی، عوارض کنسرت ها و چند داستان دیگر
داستان دنباله دار لغو معافیت مالیاتی هنرمندان که اواخر اسفند ماه سال ۹۷ شروع شد همچنان ادامه دارد اما در ایام پایانی بهار سال ۹۸ بود که ماجرای اجرایی شدن عوارض کنسرت ها و ستاندن مالیات از آموزشگاه های موسیقی با انتشار اطلاعیه اعتراضی خانه موسیقی فاز داستان پرحاشیه «معافیت مالیاتی در حوزه های مختلف فرهنگ و هنر» را وارد مرحله جدید کرد.
در روز چهاردهم خرداد ماه برخی از مدیران آموزشگاه های موسیقی سراسر کشور با ارسال نامه ای به سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، احمد مازنی رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی و دفتر ریاست جمهوری خواهان اجرای کامل قانون معافیت از مالیات توسط مجموعه های مرتبط شدند.
گرچه منوچهر فیروزی مسئول پیگیری مشکلات اخیر مدیران آموزشگاه های موسیقی کشور بعد از چندی در گفتگو باخبرنگار مهر از سید محمد مجتبی حسینی معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، لادن حیدری معاون توسعه مدیریت و منابع وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و محمد اله یاری مدیر کل دفتر موسیقی وزارت ارشاد به جهت پیگیری های آنها در این حوزه و حل موضوع قدردانی کرده بود اما وی روز نهم مهر ماه بود که از اجرایی نشدن معافیت مالیاتی این آموزشگاه های هنری با وجود پیگیری های گوناگون وزارت ارشاد و بعضی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی آگاهی داد.
وی اظهار داشت: «متاسفانه موضوع اجرای کامل قانون معافیت آموزشگاه های موسیقی کشور از مالیات که به شدت پیگیر آن بودیم تا همین امروز فقط به این مرحله رسیده که مدیریت سازمان امور مالیاتی کشور غیر از ارسال چند نامه که قول پیگیری موضوع را داده بودند، به صورت جدی و عملی دستورالعملی را در این عرصه اجرا نکرده است. ما بعد از نامه نگاری هایی که طی ماه های گذشته با سازمان امور مالیاتی بوسیله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داشتیم باردیگر در تاریخ ۲۵ شهریور ماه نامه دیگری به مدیریت سازمان امور مالیاتی کشور ارسال کردیم اما متاسفانه بازهم جوابی نگرفتیم در حالیکه این امیدواری برای ما وجود داشت که بعد از پاسخ چند ماه پیش مدیریت این سازمان، ماجرا بطور کامل حل شده باشد.»
قصه پررمز و راز ستاندن مالیات از فعالیتهای فرهنگی که هنوز هم سرانجام مشخصی ندارد، همچنان ادامه پیدا کرد تا اینکه حمیدرضا نوربخش مدیرعامل خانه موسیقی در آبان ماه ۹۸ بازهم نسبت به اتخاذ تصمیمات به زعم او غیرکارشناسانه در زمینه ستاندن مالیات از فعالیتهای فرهنگی هنری ابراز نگرانی کرد و اظهار داشت: ما بطور مستدل و با ذکر تبعات منفی و غیرکارشناسانه بودن قانون معروف به ده درصد بطور رسمی از سازمان برنامه و بودجه خواستیم تا مصوبه را از بودجه سال آتی حذف کند ولی متاسفانه اخباری به گوش می رسد که متاسفانه نه فقط نسبت به حذف این بند اقدامی نکرده است، بلکه تصمیماتی درباب حذف معافیت مالیاتی فعالیتهای فرهنگی اتخاذ شده که در صورت صحت این تصمیم باید بر پیکر نحیف و نزار فرهنگ کشور فاتحه ای قرائت کرد! ما مصرانه پیگیر این مطالبه اکثریت قاطع هنرمندان هستیم و به زودی بعد از رایزنی با دیگر صنوف فرهنگ و هنر بیانیه مشترکی صادر خواهیم کرد.
داستان های ریز و درشت معافیت مالیاتی همچنان ادامه داشت تا اینکه روز ۲۹ آبان خبر آمد که «سازمان امورمالیاتی «پیش نویس لایحه اصلاح برخی قوانین و مقررات مالیاتی» را در حالی تدوین کرده که درج پیشنهاد حذف معافیت مالیاتی فعالیتهای فرهنگی و هنری در این متن، از نکات جالب توجه آن بود»

«پیش نویس لایحه اصلاح برخی قوانین و مقررات مالیاتی» در حالی منتشر گردید که حاوی سرفصل های پیشنهادی سازمان امور مالیاتی برای تحقق اهداف در رابطه با «اقتصاد مقاومتی» در حوزه های خرد و کلان بود. یکی از این پیشنهادات لغو معافیت مالیاتی کلیه فعالیتهای فرهنگی-هنری در حوزه هایی چون انتشارات، تئاتر، سینما و موسیقی (مشمول مالیات با ضریب ۲۵ درصد) بود که قبل تر در قانون لحاظ شده بود. لایحه ای که طبق برخی شنیده ها قرار بود با لایحه بودجه سال بعد به مجلس شورای اسلامی ارسال شود. که ماجرای ویروس کرونا شرایط ارسال این بودجه را در شرایطی قرار داده که هنوز سرنوشت آن بطور دقیق معین نمی باشد.
محمدباقر نوبخت معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه هم روز ۱۰ آذر در گفتگو خبرنگار مهر درباره موضع دولت نسبت به پیشنهاد «حذف معافیت مالی اصحاب فرهنگ و هنر» در پیش نویس لایحه اصلاح برخی قوانین و مقرراتی سازمان امور مالیاتی اظهار داشت: «من قبلاً هم راجع به این مساله اظهارنظر کرده ام و بازهم اعلام می کنم، ظرفیت مالیاتی ما بیش از وضعیت موجود بوده و معافیت ها در این حوزه رقمی در حدود ۴۰ تا ۵۰ هزار میلیارد تومان است. اما بخشی که باید از معافیت مالیاتی مستثنا شده یا تقلیل پیدا کند، بخش فرهنگ و هنر نیست، حتی ما باید اگر می توانیم در این رابطه مالیات منفی هم داشته باشیم. یعنی مساعدت هایی را بعنوان «یارانه» پرداخت نماییم، نه اینکه از این بخش حساس و باارزش فرهنگ و هنر، بخواهیم مالیات بگیریم. بنابراین دولت مخالف حذف معافیت مالیاتی اصحاب فرهنگ و هنر است.»
صحبت های نوبخت در شرایطی بود که سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز طی نامه ای خطاب به اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور، محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهور و وزیر امور اقتصادی و دارایی خواهان استمرار معافیت مالیاتی اصحاب فرهنگ، هنر و رسانه شده بود. شرایطی که باید دید در سال جدید می تواند چشم انداز روشنی را در جهت تعیین تکلیف ستاندن مالیات برای اصحاب فرهنگ و هنر در شرایط اقتصادی این سال ها ودوران پسا کرونایی ایجاد کند یا خیر؟
پرده چهارم؛ جشنواره فجری که کم حاشیه نداشت
سی و پنجمین جشنواره موسیقی فجر به ریاست محمد اله یاری (مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)، دبیری شاهین فرهت از چهارشنبه ۲۳ بهمن تا روز چهارشنبه ۳۰ بهمن در تالار وحدت، تالار رودکی، بنیاد آفرینش های هنری نیاوران، تالار سوره حوزه هنری، مجموعه فرهنگی هنری برج آزادی و سالن میلاد نمایشگاه بین المللی میزبان مخاطبان بود. در این جشنواره که نخستین رویداد موسیقایی فجر در دوره مدیریتی محمد اله یاری در سمت مدیریت دفتر موسیقی وزارت ارشاد بود. ۸۲ گروه موسیقی در بخش های موسیقی دستگاهی، نواحی، کلاسیک، بین الملل، پاپ، ارکسترال، تلفیقی، بانوان، کودک و نوجوان با ۹۰ اجرا در ۸۰ نوبت به اجرای برنامه پرداختند.
یکی از نکات قابل توجه این رویداد موسیقایی که طی سال های اخیر غیر از مواردی خاص نتوانسته بعنوان یک جشنواره پرطرفدار همچون جشنواره فیلم و تئاتر فجر خودرا در عرصه موسیقی تثبیت کند، حضور تقریباً بی ثمر و تشریفاتی شاهین فرهت آهنگساز و مدرس مطرح و با دانش موسیقی کشورمان در قامت دبیر جشنواره بود که درباره این نحوه حضور دردوره پیشین جشنواره موسیقی فجر بوسیله رسانه ها و منتقدان بارها و بارها عنوان شده بود اما گویا شرایط بخشنامه جشنواره به شکلی نبود که مدیر دفتر موسیقی بتواند هم به علت معذورات قانونی و هم معذورات اخلاقی از فرد دیگری بعنوان دبیر جشنواره استفاده نماید. اما این حضور بی تاثیر آنچنان پر رنگ جلوه می کرد که بر کیفیت و رسمیت چنین رویداد ملی تاثیرات کم و زیاد خودرا در بخش های مختلف گذاشته بود. گواه این ادعا هم اظهارات جالب توجه فرهت در نشست خبری جشنواره بود که وی در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران که از وی درباره میزان دستمزدش پرسید، پاسخ داد: «من سال قبل گفتم که دستمزدی را بابت دبیری جشنواره نگرفتم اما بعد که جشنواره موسیقی فجر به اتمام رسید مبلغ ۵۰ میلیون تومان به حساب من واریز شد و من آنرا صرف امور خیریه کردم. البته من عاشق حیواناتی هستم که گرفتار لطمه می شوند و این پول را صرف این حیوانات کردم که اسفند ماه سال قبل به حسابم واریز شد!!!»
موضوع حذف «جایزه باربد» جشنواره موسیقی فجر که نقطه آغازین آن از آغاز دبیری حمیدرضا نوربخش شکل گرفت و می توانست تبدیل به جریانی موثر و موفق در حوزه تولید و تهیه آثار موسیقایی هنرمندان و فعالان این عرصه شود، همچنان یکی از نکات جالب توجهی بود که در این دوره از برگزاری جشنواره نیز می توانست مورد نظر برگزارکنندگان قرار گیرد. اما گویا بازهم موارد بخشنامه و قانونی جشنواره مانع از اجرای این طرح در جشنواره شد و باید دید آیا در دوره های بعدی جشنواره موسیقی فجر که تبدیل به یکی از بی رمق ترین رویدادهای موسیقایی سال شده و اگر موسیقی پاپ نبود بحث استقبال تماشاگران و مخاطبان تبدیل به چالشی بسیار بزرگ برای دست اندرکاران می شد، می توان به برگزاری یک رویداد ملی به معنای مفهوم مطلق کلمه بود یا خیر؟

نکته دیگری که می توان در برگزاری این دوره از جشنواره به آن اشاره نمود، بحث انصراف و یا اعلام عدم حضور برخی هنرمندان در جشنواره موسیقی فجر بود که به بهانه اتفاقات سیاسی و اجتماعی روزهای منتهی به جشنواره در پست های جداگانه نسبت به عدم حضور یا انصرافشان از جشنواره موسیقی فجر اعلام مواضع کردند. شرایطی که نه فقط تاثیری در روند برگزاری جشنواره موسیقی فجر ایجاد نکرد، بلکه سبب بروز برخی اظهارنظرات از طرف برخی هنرمندان مطرحی شد که از ورود هنرمندان انصرافی به دعواهای سیاسی انتقاد کرده و از آنها خواستند تا درباره حضور یا عدم حضورشان در جشنواره موسیقی فجر با روش دیگری مواضع حتی انتقادی خودرا اعلام می کردند.
اما در ایام مانده به برگزاری جشنواره موسیقی فجر بود که علی ثابت نیا مدیرعامل انجمن موسیقی ایران و دبیر اجرایی سی و پنجمین جشنواره موسیقی فجر که رابطه بسیار خوبی هم با مدیریت دفتر موسیقی وزارت ارشاد داشت یک دفعه از سمت دبیری اجرایی جشنواره استعفا داد استعفایی که کار را برای محمد اله یاری بعنوان مدیر جشنواره موسیقی فجر سخت کرد و تا اختتام جشنواره هم مشخص نشد که دلیلهای استعفا چه بوده است. البته علی ثابت نیا مدتی پس از کناره گیری خود طی گفتگویی اظهار داشت: «بنا بر آنچه در متن استعفایم خدمت رئیس جشنواره موسیقی فجر تقدیم کردم، برای تمرکز بیشتر بر امور انجمن موسیقی ایران برای پشتیبانی و امور مالی جشنواره بعنوان بازوی اجرایی دفتر موسیقی، مصلحت بر این بود برای انجام بهتر امور اجرایی جشنواره موسیقی فجر، از مسئولیت دبیر اجرایی جشنواره کناره گیری کنم و بیشتر بر امور مربوط به انجمن موسیقی ایران متمرکز باشم. […] طبیعتاً این عدم پذیرشِ مسئولیت در ارتباط با شخص اینجانب است و ارتباطی با وظایف انجمن موسیقی ایران در جشنواره ندارد.»
اما یکی از رویکردهای جدید ستاد برگزاری سی و پنجمین جشنواره موسیقی فجر که با هدف ترویج مفاهیم نو و باارزش در ترانه ها انجام گرفت اضافه کردن بخش «جایزه ترانه» بود. که در این جایزه، متن ترانه هایی که از اول مهرماه ۱۳۹۷ تا اختتام مهرماه ۱۳۹۸ به صورت تک آهنگ یا در چارچوب آلبوم موسیقی از طرف موسسات یا اشخاص حقیقی بعد از دریافت مجوز از دفتر موسیقی تولید و انتشار یافته اند، توسط هیاتی از داوران بررسی و ترانه های برگزیده معرفی گشتند…
اضافه کردن جایزه «موسیقی و رسانه» هم یکی از نکات جالب توجه این دوره از برگزاری جشنواره موسیقی فجر که با وجود برگزاری رویدادهای مشابه این جایزه که به همت بعضی از اعضای ستاد برگزاری جشنواره موسیقی فجر انجام شد اما به علت حضور برخی از استادان نخبه حوزه علوم ارتباطات و روزنامه نگاری، پژوهشگران و ناشران فعال حوزه موسیقی همچون مسعود کوثری (عضو هیات علمی گروه مطالعات فرهنگی و رسانه دانشکده ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران)، علی اکبر قاضی زاده (مدرس روزنامه نگاری، پژوهشگر، نویسنده و مترجم حوزه علوم ارتباطات)، علیرضا میرعلینقی (پژوهشگر حوزه موسیقی، روزنامه نگار و منتقد هنری)، فریدون صدیقی (از استادان شناخته شده عرصه روزنامه نگاری کشور)، امیرعباس ستایشگر (آهنگساز، نوازنده سه تار و تهیه کننده) که توانست با استقبال خوبی از طرف اهالی رسانه قرار گرفته وتبدیل به یکی از ارکان موثر و باارزش دبیرخانه جشنواره موسیقی فجر قرار گیرد.
پرده پنجم؛ ورود یک میهمان ناخوانده که همه را غافلگیر کرد
قاطعانه می توان اظهار داشت که مهم ترین اتفاق رویداد سال ۱۳۹۸ بطور حتم ماجرای ورود یک ویروس ناخوانده به نام کرونا در ایران بود. شرایطی که تا پیش از شیوع گسترده آن در ایران فقط در فیلم ها و آثار آخرالزمانی دیده بودیم که اساساً واقعیتش برایمان معنا و مفهومی نداشت. شرایطی که به قول نمکی وزیر بهداشت درطول یک قرن هم نمی توان آنرا تجربه نمود. شرایطی که بطور قطع ایران را در فضایی قرار داد که کمترکسی فکرش را هم می کرد که شیوع یک ویروس در چین بتواند این چنین از یک حالت اپیدمی تبدیل به یک کابوس جهانی شود و همه اتفاقات عالم امکان را به این شکل تحت پوشش خود قرار دهد.
به هرحال از روز چهارم اسفند ماه بود که نخستین اطلاعیه مرکز روابط عمومی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در خصوص تعطیلی یک هفته ای برنامه تمامی مراکز فرهنگی هنری کشور منتشر گردید که پیرو آن تمامی کنسرت ها و اجراهای زنده موسیقی نیز به حالت تعلیق در آمد. طولی نکشید که ماجرای شیوع کرونا هر روز جدی تر از روز قبل شد و ماجرا به سمتی کشاند که وزارت ارشاد در چند اطلاعیه پی در پی دیگر تعطیلی برنامه های فرهنگی و هنری را تمدید کرد تا اینکه بالاخره به این نتیجه رسید که تمامی این فعالیت ها باید تا آخر سال به حالت تعلیق درآید، شرایطی که به نظر می رسد در فروردین و حتی اردیبهشت ماه نیز به طول بیانجامد که بطور قطع در روند برنامه ریزی اجراها دگرگونی های زیادی را پدید می آورد.

البته محمد اله یاری مدیر کل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفتگوی خود با خبرنگار مهر بود که ضمن قدردانی از هنرمندان و گروه هایی که در جریان به تعویق افتادن کنسرت ها، همکاری خوبی با دفتر موسیقی داشته اند، درباره تمهیدات حمایتی دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای جبران خسارات احتمالی کنسرتهای به تعویق افتاده خاطرنشان کرد: «به طور عمده شرکت ها و مؤسسات فعال بخش خصوصی مجری برگزاری کنسرت ها در بخش های مختلف هستند و دفتر موسیقی وزارت ارشاد به غیر از موارد نظارتی و صدور مجوز، نقشی در نحوه برنامه ریزی و اجرای کنسرت ها ندارد. از سویی با عنایت به این که به تعویق افتادن کنسرت ها ذیل اطلاعیه سراسری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری مستقیم وزارت بهداشت بوده است، بدین سبب تمهیدات حمایتی ما هم در امتداد تسریع در صدور مجوز کنسرتهای به تعویق افتاده خواهد بود که در این حوزه دفتر موسیقی وزارت ارشاد بر حسب وظیفه خود در این حوزه نهایت همکاری را انجام خواهد داد تا در برگزاری تاریخ بعدی کنسرتهای به تعویق افتاده، مشکلی از ناحیه دفتر موسیقی وجود نداشته باشد.»
تعطیلی ناخواسته کنسرت ها و اجراهای مختلف حوزه موسیقی در شرایطی بود که علاوه بر مشکلاتی که گریبان کنسرت ها و برنامه گذاران این عرصه را گرفت، صنوف دیگر موسیقی همچون آموزشگاه ها را نیز به تعطیلی کامل کشاند. شرایطی که هم برای مدیران این مجموعه ها دربرگیرنده ضررهای مالی فراوانی می شود و هم استادان و معلمان این مجموعه ها را که آموزشگاه ها به صورتی یکی از اصلی ترین محل ارتزاق آنهاست را وارد چالش و بحران جدی کرده است. موضوعی که موجب شد که هم مدیرعامل خانه موسیقی و هم مدیران آموزشگاه های موسیقی کشور به آن واکنش نشان داده و در چارچوب مصاحبه ها و بیانیه های مختلف از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خواهان پیگیری موضوع و اقدامات حمایتی باشند.
البته در این شرایط استثنایی بود که خوانندگان مطرح موسیقی در سبک های مختلف برای حفظ روحیه و نشاط اجتماعی مبادرت به برگزاری کنسرتهای مجازی کردند که این تجربه توانست با استقبال خوبی از طرف مخاطبان مواجه شود. شرایطی که می تواند در آینده ای نزدیک و تجربه میزبانی از میهمان ناخوانده ای به نام کرونا بحث کنسرتهای مجازی را وارد مرحله تازه ای کنند.
رویدادهای دیگری که در سال ۹۸ برگزار شدند…
برگزاری نخستین کنسرت از پروژه «هنر برای همه»، برگزاری جشنواره موسیقی جوان، برگزاری مسابقه «هزار صدا»، برگزاری جشنواره موسیقی نواحی، برگزاری جلسات ماهانه «نشست آیین آواز»، برگزاری چهارمین جشنواره آواها و نواهای رضوی، برگزاری پروژه «شب های موسیقی تهران»، جشنواره موسیقی «امیر جاهد»، برگزاری جشنواره موسیقی «نوای خرم»، ارائه آمار هزینه های جشنواره موسیقی فجر، برگزاری جشنواره بین المللی «دف نوای رحمت»، برگزاری چهارمین فستیوال بین المللی «موسیقی معاصر تهران»، برگزاری دومین دوره جشنواره موسیقی دانشجویی «صبا»، میزبانی از هنرمندان در سومین فستیوال «موسیقی الکترونیک تهران»، برگزاری ششمین فستیوال موسیقی نواحی «آینه دار»، برگزاری یازدهمین دوره از مجموعه کنسرتهای «چند شب» بعضی از رویدادهای مهم موسیقی ایران در سال ۹۸ بودند.
البته حضور مهدی افضلی در بنیاد رودکی بعنوان مدیر عامل، برگزاری سومین دوره فستیوال بداهه نوازی و تک نوازی سازهای بادی، برنده شدن کیهان کلهر در جایزه «وومکس»، برگزاری پروژه پنجمین شب های موسیقی به مدیریت کامران همت پور، برگزاری سومین نمایشگاه ساز خانه موسیقی با عنوان «سازخانه»، میزبانی از هنرمندان شرکت کننده در جشنواره موسیقی «خنیاگران مهر» با محوریت موسیقی مقامی و نواحی غرب کشور، برگزاری نخستین دوره جایزه بزرگ زنده یاد «ناصر فرهودی»، برگزاری سوگواره «چمرگه» به مناسبت ایام گرامی محرم و صفر درلرستان، برگزاری اولین جشنواره رقابتی «آوای سوت» دراراک، برگزاری سومین جشنواره «کهن آواهای تنبور» در دالاهوی کرمانشاه، امضای پیش نویس دستور العمل نحوه تشکیل فعالیت انجمن های صنفی فرهنگ، هنر، رسانه و کانون های مربوطه با حضور پدیدآورندگان آثار فرهنگی و هنری، سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و محمد شریعتمداری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، برگزاری جشنواره موسیقی «پیامبر مهربانی»، تصویب طرح ادغام موسسات معاونت هنری اساس مصوبه شورای معاونان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ورود مرکز موسیقی انقلاب اسلامی ماوا به دنیای کنسرت ها، لغو جشن خانه موسیقی، حضور نماینده مجمع صنفی تولیدکنندگان آثار موسیقی و شنیداری در مجمع جهانی موسیقی یونسکو برای نخستین بار، داوری ششمین دوسالانه آلبوم برتر موسیقی، آغاز پروژه ملی لیگ سرود مرکز موسیقی انقلاب اسلامی و برگزاری فستیوال موسیقی شب های جنوب دیگر رویدادهای مهم موسیقی پارسال را تشکیل می دادند.

منبع: آبنما کار