آبنما کار: آذربایجان غربی محوطه باستانی حسنلو یکی از مهم ترین محوطه های باستانی فلات ایران بشمار می رود که شهرت جهانی دارد.
حسن شیری، مدیر پایگاه ملی حسنلو در گفت و گو با ایسنا درباب این محوطه باستانی و جام زرین آن اظهار داشت: توالی لایه های حسنلو یکی از دوره بندی های اصلی شمال غرب ایران بوده، و به عبارتی مبنای گاهنگاری دوره های شمال غرب ایران است، خصوصاً می توان آنرا در روشن سازی زوایای تاریک تحولات فرهنگی منطقه در ضمن عصر مفرغ جدید و آهن قدیم حائز اهمیت خاصی دانست.
تاریخچه حفاری در حسنلو
مجموع فعالیت ها و جستجوهای انجام‏ گرفته در دشت سولدوز آثار مهمی را از دوره های مختلف آشکار کرده که همگی با اصول علمی طبقه بندی شده ‏اند و چند هزار سال از تاریخ فرهنگی جوامع انسانی این منطقه را در برمی گیرند.
محوطه باستانی حسنلو، ابتدا توسط یک هیئت تجاری ایرانی در سال ۱۳۱۳ خورشیدی کاوش می‏ شود و در سال ۱۳۱۵ خورشیدی سر اورل اشتاین سیاح و باستان‏شناس انگلیسی چندین گمانه در آن می‏زند و مقداری اشیاء نیز به دست می‏ آورد.
در سال ۱۳۲۶ شمسی کاوش تجاری دیگری در محوطه انجام می‏ گیرد.
با این حال، عمده حفاری‏های علمی و دامنه‏دار این تپه بین سال‏های ۱۳۳۴ تا ۱۳۵۵ خورشیدی به سرپرستی پرفسور رابرت هنری دایسون انجام شده است.
در سال‏های شروع حفاری، این هیئت، مبادرت به حفر گمانه‏ای در مرکز تپه و حدودا در پست ترین قسمت تپه کرد این گمانه در عمق ۱۸ متری از سطح تپه در زمان این حفاری به خاک بکر و آب رسید.
در این گمانه ۱۰ دوره(طبقه) استقراری شناسایی شد که معررف استقرار و سکونت انسان از هزاره ششم پیش از میلاد تا اوایل دوره اسلامی بر روی محوطه مذکور است.
محوطه باستانی حسنلو به خاطر یافته ها و داشته های دوره های سوم، چهارم و پنجم خود، ملاک گاهنگاری و طبقه بندی عصر آهن در بخش اعظم ایران (به استثنای حوزه قدرت و نفوذ تمدن عیلام) بشمار می رود.

جام زرین حسنلو
جام زرین حسنلو گنج بی بدیلی است که حدود ۳۰۰۰ سال قدمت دارد، این کشف در تاریخ دیرینه شناسی ایران و جهان یکی از مهمترین اکتشافات علمی و از نادرترین آثار تاریخی، دینی و هنری دنیای باستان محسوب می شود.

این جام در حفاری های انجام گرفته توسط رابرت دایسون در تابستان سال ۱۹۵۸ ( ۱۳۳۷ ش) در آغوش سربازی که روی سینه بر زمین افتاده و به پشت او خنجری فرو رفته و از طرف دیگرش جام را شکافته بود، پیدا شد.
جام مذکور در حدود ۹۵۰ گرم وزن دارد و از طلا ساخته شده است و به شکل ساغری با دیواره های نسبتا زاویه دار است، این ظرف حدود ۲۰ سانتیمتر ارتفاع و در قسمت لبه حدود ۱۸ سانتیمتر قطر دارد.
تزئینات سطح این جام را که در دو ردیف فوقانی و تحتانی اجرا شده اند، می توان در چارچوب یک داستان تفسیر کرد، در سمت چپ ردیف فوقانی، سه رب النوع سوار بر ارابه دیده می شوند.

از رب النوع جلویی با نام «خدای طوفان» یاد می شود که ارابه او توسط یک گاو وحشی کشیده می شود و در مقابل وی دوایر کوچکی ترسیم شده اند که نماد باران و آب هستند، رب النوع دوم «خدای خورشید» است که فروهری بر سر دارد.
رب النوع سوم «خدای ماه» است که هلال ماه و کلاهی شاخ دار بر سر دارد، در مقابل آنها، شمایل سه مرد( روحانی ) ترسیم شده است که به حضور آنها رسیده و هدایایی( گوسفند ) برای آنها پیشکش می کنند.
ردیف فوقانی بوسیله قطرات باران به ردیف تحتانی پیوند می خورد، در این ردیف، دسته هایی از شمایل های جداگانه را می بینیم که بخش هایی از یک اسطوره را به تصویر کشیده اند؛ این شمایل ها عبارتند از بانویی که سوار بر پشت عقاب در حال پرواز است، بانوی دیگری که برپشت شیر سوار است و در یک دست آیینه و در دست دیگرش وسیله ای شبیه گرز دارد، سه شمشیر، مردی که در حال پیشکش ساغری به چهار پایه ای خالی است، دیوی که دو قهرمان بر او دست یافته اند، بانویی که نوزادی را به مردی روحانی پیشکش می کند که بر اریکه نشسته است و عصای سلطنت به دست دارد و صحنه مبارزه یک قهرمان با حکمرانی که بر اریکه ای از کوه و موجودی سه سر و بر روی شیری نشسته است.
این جزئیات را می توان منشأ هنر دوره های بعدی همچون مادها و هخامنشیان دانست، این جام هم اینک در موزه ملی ایران نگهداری می شود.

منبع: آبنما کار