همدان هشتم خردادماه سال ۱۳۹۶ بود که طی نامه ای از جانب معاون رئیس جمهوری مراتب ثبت ملی بافت تاریخی روستای سنگی «ورکانه» به استاندار همدان ابلاغ گردید.
در قسمتی از این نامه آمده بود: «این اثر تحت حفاظت و نظارت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می باشد و هرگونه دخل و تصرف یا اقدام عملیاتی که منجر به تخریب یا تغییر هویت آن شود، برابر قانون جرم به حساب می آید و مرتکب مشمول مجازات های قانونی خواهد شد، مرمت و بازسازی اثر هم صرفا با تأیید و نظارت این سازمان ممکن خواهد بود ازاین رو خواهشمند است دستور فرمایید مراتب جهت اطلاع و اجرا به مقامات و مسؤلان ذی ربط در استان ابلاغ شود.»
این روستای ۴۰۰ ساله که به دلیل بافت سنگی شهرت یافته، جاذبه ای منحصربفرد است که هر بیننده ای را مجذوب خود می کند و می تواند هر گردشگری را به وجد آورد اما امروز بافت سنگی ورکانه در حال از بین رفتن است و اگر ساخت وسازهای نامتعارف روستا به همین منوال پیش رود تا چند سال آینده اثری از آن نخواهد بود.
سنگ های لاشه ای که کوچه های روستای «ورکانه» را فراگرفته زیر نور آفتاب به رنگ قهوه ای درمی آیند که ناخودآگاه افراد آشنا به این جاذبه را به یاد تصاویر زیبای دوره رنسانس اروپا می اندازد.
دهیار در ساخت وسازهای روستا مجبور به چشم پوشی است
مدیرکل بنیاد مسکن استان همدان در اینباره به خبرنگار ایسنا اظهار داشت: سال ۸۲ مشاوران مجرب و کارآزموده استانی و ملی طرح بافت واجد ارزش روستای ورکانه را مطالعه کردند و به تأیید و تصویب مراجع ملی رسید و سال ۸۵ اجرا و بهسازی بافت واجد ارزش این روستا به اتمام رسید.
حسن ظفری افزود: بعد از اتمام طرح آنرا به دهیار روستا تحویل دادیم و درخواست کردیم ساخت و سازهای خارج از قاعده اتفاق نیفتد و ضوابط، مقررات و قوانین رعایت شود.
وی بیان نمود: وقتی کسی پروانه ساخت وساز نمی گیرد و یا پروانه می گیرد و ضوابط را رعایت نمی کند، به سیستم دهن کجی می کند ازاین رو یا سیاست ها غلط است و یا مجریان نمی توانند به وظایف خود عمل کنند و از انجام وظایفشان طفره می روند.
ظفری با اشاره به اینکه معماری روستا واجد ارزش است و بعنوان یک هویت فرهنگی، تاریخی، معماری باید حفظ شود، اظهار داشت: قدرت اجرایی در حفظ و نگهداری این بافت به هر علتی ضعیف است.
وی با اشاره به اینکه دهیار روستا مرجع صدور پروانه ساختمانی در ورکانه است، توضیح داد: دهیار می تواند به بستگان اخطار دهد که با این شرایط حق ساخت وساز ندارید و باید به دادگاه و پاسگاه بروید؟ ازاین رو مجبور به چشم پوشی است چونکه می خواهد در روستا زندگی کند و ساختار اجتماعی و بافت اجتماعی این اجازه را به او نمی دهد.
ظفری با اشاره به اینکه ۱۰ سال است که این مساله را می گوییم، مطرح کرد: اشتباه رسانه ها این است که فکر می کنند من وزیر کشور، وزیر راه و شهرسازی یا رئیس جمهورم، بنده در حد بنیاد مسکن استان همدان پاسخگو هستم.
بافت سنگی از بین رفته ورکانه باید برگردد
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان هم به خبرنگار ایسنا اظهار داشت: بافت سنگی از بین رفته ورکانه باید برگردد و اگر دهیاری و شورا که مسئول هستند ورود پیدا نکنند، مجبوریم پیگیری حقوقی نماییم.
علی مالمیر با اشاره به اینکه دو سال قبل با پیگیری های میراث فرهنگی بافت سنگی این روستا ثبت ملی شد، اظهار نمود: بعد از ثبت به دهیار و شورا ابلاغ و تاکید کردیم که بافت روستا واجد ارزش است و نباید از بین برود.
وی با اشاره به اینکه در این راستا جلسه ای هم در معاونت عمرانی استانداری برگزار شد، افزود: هر شخصی که مجوز ساخت و ساز در روستای ورکانه را صادر می کند باید از پیش از اداره میراث فرهنگی استعلام کند و ساخت و سازها برپایه آن صورت گیرد.
مالمیر اظهار نمود: اهالی برای ساخت و ساز ملزم به رعایت ضوابط هستند، ناظر پروژه هم باید بر ساخت و سازها نظارت کند که طرح اجرا شود و متناسب با آن آخر کار داده شود.
مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان بیان نمود: اگر دهیاری روستا پروانه ساخت و ساز را صادر کرده و از میراث استعلام نکند و یا بدون مجوز کاری انجام گیرد مسئولیت کنترل آن با میراث فرهنگی نیست و دهیاری مسئول است.
وی با اشاره به اینکه در روستای ورکانه ساخت و سازهایی انجام شده که به بافت صدمه رسانده است، اظهار داشت: میراث فرهنگی پیگیر است دستگاهی که صدور مجوز و نظارت را بر عهده دارد و دهیار بعنوان یکی از ارکان مهم آن به حساب می آید، طبق قانون پاسخگو باشد.
مالمیر افزود: اعتقاد داریم اینگونه ساخت و سازها که استعلام یا نظارت نمی گردد، تخلف دهیاری است و میراث فرهنگی مبحث تخلف دهیاری را پیگیری می کند.
وی توضیح داد: ساخت و سازهای غیرمجاز در روستا طبق قانون ۹۹ کنترل می شود و دهیار هم اگر تخلف کرده باشد از راه مراجع ذیربط پیگیری می شود، میراث فرهنگی اگر از این کانال به نتیجه نرسد مجبور است اقدامات حقوقی ضد متقاضی که تخلف کرده است، انجام دهد.
مالمیر اضافه کرد: اگر متقاضی برپایه پروانه ساختی که دهیاری صادر کرده عمل کرده باشد تخلفی نکرده و پروانه ای که بدون استعلام ما صادر شده تخلف است و صادرکننده پروانه باید ضوابط ما را رعایت می کرد.
وی با اشاره به اینکه بنیاد مسکن به اهالی روستا برای ساخت و ساز تسهیلات عرضه می دهد، اظهار داشت: در جلسه ای که داشتیم قرار شد قسط آخر تسهیلات را بنیاد مسکن بعد از آنکه نما کار شد، برپایه ضوابط پرداخت کند.
مالمیر با اشاره به اینکه برای حفظ بافت سنگی ورکانه ملزم به رعایت ضوابط هستیم، تصریح کرد: اساسا ساخت نمای متناسب با بافت سنگی ورکانه و حفظ آن هزینه بر است اما چون ضابطه و قانون است باید صورت گیرد ازاین رو مشکلات مالی رافع مسئولیت صادر کننده مجوز و مجری که ضوابط حفظ نماها را رعایت نمی کند، نیست.
مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان مطرح کرد: اگر دستگاه های متولی مانند بنیاد مسکن، دهیاری و در صورت فراهم شدن شرایط میراث فرهنگی بتوانند به اهالی روستا کمک کنند که هزینه ها کمتر شود کار پسندیده ای است و باید به این سمت حرکت نماییم.
اهالی روستای ورکانه توانایی اجرای نمای سنگی ندارند
دهیار روستای هدف گردشگری «ورکانه» هم به خبرنگار ایسنا اظهار داشت: هم اکنون اهالی روستای ورکانه توانایی اجرای نمای سنگی را ندارند.
داود کزازی اظهار نمود: با عنایت به بارندگی های سال قبل خیلی از ساختمان های روستا خسارت دید و اهالی روستا از طرح سیل زدگی استفاده کردند و ساخت و سازها زیاد شد.
وی افزود: مهرماه سال قبل مدیرکل میراث فرهنگی، مدیرکل دفتر امور روستایی، استانداری، معاون فرماندار و بخشدار بازدیدی از روستای ورکانه داشتند و مقرر شد تسهیلاتی برای اجرای نمای ساخت و سازها درنظر گرفته شود و قرار شد بنیاد مسکن با همکاری میراث فرهنگی طرحی عرضه نماید.
کزاری افزود: اغلب ساخت وسازهایی که از سال گذشته شروع شده، با عنایت به افزایش قیمت مصالح نیمه کاره مانده و تا زمانی که نما اجرا نشود آخر کار نمی گیرند و اهالی روستا به این کار معترض هستند و می گویند وقتی داخل ساختمان تکمیل نشده چطور نما را با هزینه ۳۰ میلیون تومان اجرا کنیم؟
دهیار ورکانه با اشاره به اینکه در این راستا نامه نگاری هایی با میراث فرهنگی و بنیاد مسکن انجام داده ایم، اظهار داشت: امیدواریم اعتباری درنظر گرفته و تسهیلاتی داده شود تا اهالی روستا نماها را اجرا کنند و بافت سنگی روستا هم حفظ شود.
وی با اشاره به اینکه در ساخت و سازهای جدید درب ها و پنجره های چوبی که شکل قدیمی روستا بود به کار نمی رود، اظهار داشت: این کار هزینه خیلی زیادی دارد و مسؤلان باید از قبل فکری برای حفظ نمای قدیمی روستا می کردند.
کزازی افزود: ارگان های مرتبط می توانستند تسهیلاتی به اهالی روستا بدهند تا ساختار قدیمی دست خورده نمی شد اما زمانی که نوسازی صورت گیرد بافت روستایی از بین می رود، از سوی دیگر روستایی ها هم باید جای امنی به منظور زندگی داشته باشند و آئین نامه نظام مهندسی را رعایت می کنند.
بافت سنگی ورکانه از بین رفته است
مسئول اصطبل «مری لیلی» در روستای هدف گردشگری ورکانه هم به خبرنگار ایسنا اظهار داشت: از بین رفتن بافت سنگی ورکانه این روستا را از صف ثبت در یونسکو خارج می کند.
حامد کزاری اظهار نمود: کوچه های روستای سنگی ورکانه از چهار سال قبل تابحال نابود شده است، این روستا در صف ثبت یونسکو بود که با شرایط موجود ثبتی وجود نخواهد داشت.
وی درباره ساخت و سازهای غیرمتعارف در این روستا بیان نمود: ساخت و سازهای ناهمگون با بافت ورکانه، کوچه های بکر و زیبای آنرا از بین برده و از هر ۱۰ خانه قدیمی پنج خانه از بین رفته است، از سوی دیگر خانه ها عقب نشینی هایی کرده اند که نباید این اتفاق می افتاد.
کزاری افزود: زیبایی روستای ورکانه به بافت سنگی و تنگی کوچه های آن است که به هیچ عنوان نباید دست خورده می شد و اگر ساخت و سازی هم انجام می شود نباید عقب نشینی صورت بگیرد.
این مهندس معماری با تاکید بر اینکه در نمای خانه های این روستا باید نمای سنگ رگ چین کار شود که همخوان با بافت فعلی روستا باشد، اظهار داشت: برخی از اهالی روستا سنگ تخت کار کرده اند که نمای فوق العاده زننده ای دارد.
کزاری با اشاره به اینکه در ارتباط با ساخت وسازهای روستا، ادارات میراث فرهنگی و مسکن و شهرسازی با هم تضاد دارند، مطرح کرد: ساکنان روستا هم طرح اجرایی ساختمان که توسط مسکن و شهرسازی داده می شود را اجرا نمی کنند.
وی توضیح داد: سال قبل رئیس دیوان محاسبات استان در بازدید از ورکانه به میراث فرهنگی اخطاری در خصوص حفظ روستا با بافت سنگی داد و بعد از اخطار ایشان میراث فرهنگی تا حدی پیگیر شد.
کزاری با اشاره به اینکه گردشگران به خاطر بافت سنگی و خانه های زیبای ورکانه به این روستا می آیند، تصریح کرد: میراث فرهنگی باید بر خانه سازی های این روستای سنگی نظارت کند.
در انتها به نظر می آید هیچ کاری از دست کسی ساخته نیست چونکه مسؤلان استان نه وزیر هستند و نه رئیس جمهور، دهیار که مجبور به چشم پوشی است و فقط شکایت و پیگیری حقوقی تنها راهکاری است که به ذهن مسؤلان می رسد و معلوم نیست سرانجام چه کسی مقرر است کمک نماید تا هزینه های نماکاری و حفظ نمای سنگی «ورکانه» تأمین شود و ثبت این روستا از صف ثبت جهانی یونسکو خارج نشود.

منبع: آبنما کار