یزد در حالیکه دولت توان مالی رسیدگی به همه بناهای تاریخی را ندارد و خطر تخریب بناهای تاریخی زیادی را نشانه رفته است، جهادگران میراث فرهنگی یزد دست به دست هم داده و یکی بعد از دیگری بناهای تاریخی را مرمت و بهسازی می کنند.
«سیدمصطفی فاطمی» مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یزد در گفتگو با خبرنگار ایسنا، با بیان این که تابحال حدود ۸۰ نفر در یزد به عضویت کمپ های جهادی استان درآمده اند، اظهار می کند: این کمپ ها در شهرستان های اردکان، بافق، اشکذر و میبد فعالیت داشته و بعضاً فعالیتهای آنها ادامه دارد.
وی با بیان این که تفاوت کمپ شهرستان اشکذر مربوط به نوع فعالیت آن هاست، تصریح می کند: شاید تفاوت کمپ جدید در منطقه عزآباد اشکذر مشارکت بالای جامعه محلی در این فعالیت جهادی است.
فاطمی از نقش بی بدیل کمپ ها در حفاظت از بناهای تاریخی یزد خبر می دهد و می گوید: بعضی از بناها با پایش ساده پشت بام ها از خطر تخریب نجات پیدا می کنند و این مساله از مهمترین تأثیر کمپ ها و گروه های جهادی است.
وی با بیان این که تقاضای مردم در جوامع محلی و روستاها به سمت حفظ بناهی تاریخی سوق پیدا کرده است، می گوید: در بعضی از شهرها و روستاها گاهی تقاضای تخریب خانه یا بافت های تاریخی به منظور خیابان کشی و ایجاد حسینیه ها وجود داشت اما امروز اغلب این دیدگاه ها به سمت حفظ بافت های تاریخی تغییر پیدا کرده است.
این مسئول اضافه می کند: مطالبه مردم محلی برای حفظ بافت تاریخی، بزرگترین سرمایه اجتماعی شکل گرفته در یزد است که در روستاهای فرهنگی مانند ندوشن، رستاق و عزآباد به خوبی این علاقه به چشم می خورد و افق روشنی را برای این استان پیشبینی می کنم.

جهادگران میراث، ناجیان هویت ملی
مدیر کل میراث فرهنگی یزد از تأثیر فعالیتهای جهادی در کمک به دولت یاد می کند و می گوید: در شرایطی که وضعیت مالی دولت خوب نیست و تنها قادر به مرمت و رسیدگی به آثار تاریخی محدودی هستیم گروه های جهادی می توانند بناهای زیادی را نجات دهند کما این که تابحال هم بناهای قابل توجه و مهمی در یزد نجات یافته اند.
فاطمی از افزایش سطح آگاهی جامعه محلی نسبت به تاریخچه ابنیه و آثار باستانی محل زندگیشان خبر می دهد و می گوید: در روستاهایی مانند عزآباد مردم جامع مفیدی را مطالعه کرده و به خوبی از تاریخچه محل زندگی خود آگاه هستند و همین مساله علاوه بر افزایش علاقه آنها به محل زندگیشان، آنها را به پاسبان های این ابنیه تبدیل نموده است.
یکی از گروه های جهادی که به تازگی فعالیت خویش را به صورت داوطلبانه و در چارچوب ثبت یک «ان. جی. او» شروع کرده متعلق به روستای عز آباد از توابع اشکذر است، به صورتی که بنا به قول های مدیرکل میراث فرهنگی استان یزد، مشارکت بالای جامعه محلی در این گروه نسبت به سایر گروه ها مثال زدنی است.
فاطمی در مورد این فعالیت جهادی به خبرنگار ایسنا، می گوید: مردم اشکذر درخواست مرمت برخی از ابنیه تاریخی را داشتند که به دنبال این مطالبه، گروهی جهادی شکل گرفت و خیلی از جوانان بومی به عضویت این گروه درآمدند.
وی در مورد فعالیت این گروه تصریح می کند: مسجد «سرحوض» جزو بناهای نفیس روستای عزآباد به حساب می آید که این گروه بخشی از مصالح را تأمین و مشغول مرمت آن هستند البته به دلیل انتشار کرونا به صورت بسیار محدود و با شیفت بندی این عملیات را انجام می دهند.
وی ادامه می دهد: البته بخشی از مصالح و دو استادکار ماهر هم از جانب اداره کل میراث فرهنگی به آنها تعلق گرفته است در عین حال اداره کل میراث فرهنگی بر نحوه ساخت و نوع فعالیت آنها نظارت داشته تا اصالت بنا مورد خدشه قرار نگیرد.
مدیرکل میراث فرهنگی یزد در مورد تاریخچه عزآباد می گوید: این روستا را «عز الدین لنکر» آخرین حاکم پیش از «امیر مبارز الدین» در دوره اتابکان ساخته و قنای را بری آن حفر کرده است. این روستا دارای یک مسجد قدیمی است که احیانا مربوط به همان دوره باشد.

مسجد تاریخی سرحوض نونوار می شود
«محمد رضا قانع» عضو هیات مدیره گروه فرهنگی اجتماعی اسفنجر که به صورت داوطلبانه در اشکذر مشغول به مرمت بناهای نفیس این منطقه هستند، در گفتگو با خبرنگار ایسنا، از فعالیت مردمی ۲۰ نفر از جوانان روستا در این رابطه یاد می کند و می گوید: این افراد همگی از دوست داران میراث فرهنگی هستند که در چارچوب یک اردوی سه روزه مشغول به کار مرمت و بهسازی مسجد تاریخی سرحوض شده اند.
وی اضافه می کند: در این عملیات، مرمت پشت بام، دورچینی، نماسازی، بازسازی بادگیرها و مفروش کردن پشت بام انجام می شود.
این مسئول در مورد مجموعه تاریخی سر حوض هم تصریح می کند: این مجموعه که متشکل از اب انبار، مسجد، بازارچه، کتابخانه، حوض خانه و غریب خانه بوده مربوط به دوران زندیه است که امروز جز مسجد و اب آنبار چیزی از مجموعه، باقی نمانده است.
وی وجود خط تقارن در این بنا و تقسیم مسجد به دو نیمه شرقی و غربی و شمالی و جنوبی را جزو خصوصیت های قابل تمایز این مسجد با سایر مساجد دانست و اظهار داشت: این مسجد جزو معدود مساجد ساخته شده روی آب انبار است.
قانع مرمت برج و قلعه تاریخی عزآباد را در دستور کار مرمت و بهسازی بعد از مسجد حوض خانه دانست.

یزدی ها جهادگرانی از جبهه جنگ تا حفاظت میراث
البته یکی از خصوصیت های مهم یزد که منجر به توسعه فعالیتهای جهادی بی سابقه ای در کشور شده است، ثبت جهانی بافت تاریخی و بعضی از بناهای آن به خصوص پردیس های ایرانی است که منجر به فعالیت نخستین کمپ جهادی بین المللی در باغ پهلوانپور مهریز شد به صورتی که این حرکت جهادی روی سایت یونسکو قرار گرفت.
این فعالیتهای جهادی همچنان ادامه داشته و پل آب روی خرانق و قلعه خرگوشی در اردکان هم مرمت و بازسازی شد و دامنه این فعالیت ها در بافق و اشکذر هم کشانده شده و گروه جهادی دیگری در میبد چشم انتظار آغاز فعالیت داوطلبانه خود هستند.
به نقل از فاطمی مدیر کل میراث فرهنگی استان، ارزشمندترین بخش گروه های جهادی یزد، تنوع افرادی است که عاشقانه به این فعالیت ها پیوسته اند، افرادی شامل دکترای مرمت و باستان شناسی، مردم محلی، دانشجویان، کشاورزان و حتی دامداران جزو این گروه هستند که شاید این مساله مهمترین دستاورد ثبت جهانی برای مردمان دوستدار میراث فرهنگی و تاریخ ایران باشد.
شاید بهتر است این گونه ترسیم نماییم که یزدی ها در هر جبهه و جهادی از دفاع مقدس گرفته تا جبهه سلامت پیشرو بوده اند، در جنگ اقتصادی کنونی هم که اعتبار و هزینه قابل توجهی برای ابنیه تاریخی موجود نیست، یزدی ها پیشرو حفظ هویت و تاریخ و اصالت خود شده اند و زمان آن رسیده که این الگوی جهادی که امروزه بیشتر توسط یونسکو هم برای حفاظت از ابنیه تاریخی انجام می شود، در تمام کشور گستردانده شود.

منبع: آبنما کار