به گزارش آبنما کار با نفوذ اخبار در ارتباط با محوطه چگاسفلی و جستجوهای دیرینه شناسی دشت زهره، برنامه های هفته پژوهش سال جاری در پژوهشکده دیرینه شناسی هم تحت تأثیر این محوطه تاریخی و صدمه های واردشده به آن، این محوطه چباستانی را مورد بررسی قرار داد.
به گزارش آبنما کار به نقل از ایسنا، عباس مقدم – سرپرست جستجوهای دیرینه شناسی تل چگاسفلی (پروژه قبل از تاریخی زهره) – در نشست مجازی پژوهشکده دیرینه شناسی همزمان با آغاز هفته پژوهش برآیند فعالیت هایِ پنج ساله اول را این طور بیان نمود: چگاسفلی در منظومه زیست گاه های شاخص هزاره پنجم قبل از میلاد خاور نزدیک از اهمیت بالایی برخوردار می باشد و در آن با جامعه ای مواجه ایم که ساکنان آن با نواحی دوردست مراورده داشتند ومذهب و ایدئولوژی از اهمیت بالایی در آن جامعه برخوردار بوده است.

این دیرینه شناس با اشاره به اینکه برخلاف دیدگاه های سنتی، نواحی پس کرانه ای و حتی کرانه ای خلیج فارس یکی از خاستگاه های مهم جوامع حتی در قبل از تاریخ بوده، اضافه کرد: روزآمد بودن روش ها و دسترسی به امکانات ثبت و ضبط مدارک دیرینه شناسی به ما کمک کرده است تا بهتر از نمونه های گذشته (شوش، هکلان و دم گر پرچینه) در ثبت و ضبط مدارک باستان شناختی موفق باشیم.

مقدم تصریح کرد: چگاسفلی در حافظه جامعه داخلی و مجامع علمی داخلی و خارجی رسوب کرده که این شاید کمترین دستاورد ما در پنج ساله اول پروژه قبل از تاریخی زهره باشد.
روح الله شیرازی – رئیس پژوهشکده دیرینه شناسی – نیز در توضیح دستاوردهای پروژه قبل از تاریخی زهره در پنج ساله اول ۱۳۹۴تا ۱۳۹۹ اظهار داشت: در سال ۹۴پروژه قبل از تاریخی زهره با هدف انجام پژوهش در محوطه ای باارزش که اطلاعات دیرینه شناسی کمی از آن در دسترس بود با دو پرسش، «جایگاه چگاسفلی با عنایت به مکان قرارگیری اش در بستر دیرینه شناسی اواخر هزاره پنجم پیش از میلاد چیست» و «چرا در یک بازه زمانی نسبتا کوتاه وسعتی در این حد یافته است» شروع شد.
این باستان شناس، پرسش های مطرح شده را شکل گرفته بر مبنای دانسته ها دانست و به تشریح راهبرد و روش شناسی این پروژه در ابعاد پژوهشی، حفاظتی، آموزشی، معرفتی و اقدامات گسترده ای که برای معرفی این محوطه تاریخی در همکاریهای مشترک با مراکز داخلی و خارجی انجام شده، پرداخت.

آثارِ دوران اسلامی تاریخِ عمده شهر انار/بخش بزرگی از دانشِ قنات ها را از دست داده ایم
محمدحسین عزیزی خرانقی – عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری – با اشاره به اینکه اولین فصل بررسی های دیرینه شناسی شهرستان انار استان کرمان در جهت تکمیل نقشه دیرینه شناسی کشور و شناخت توالی فرهنگی استقرارهای این شهرستان و بخش شمالی استان کرمان انجام شد اظهار داشت: در بررسی های صورت گرفته در این شهرستان تا کنون ۱۲۰ اثر فرهنگی- تاریخی شامل محوطه ها و بناهای تاریخی و به خصوص سازه های آبی، شناسایی شده است.
این دیرینه شناس قدیمی ترین آثار شناسایی شده را چند محوطه تاریخی در ارتباط با دوره های تاریخی دانست و اظهار داشت: عمده آثار در ارتباط با دوران اسلامی و به خصوص دوره های صفوی، قاجار و پهلوی است.
وی شاخص ترین اثر شناسایی شده در این شهرستان را ارگ تاریخی انار اعلام نمود که در محل به ارگ ساسانی معروف و ۱۷ دی ۱۳۸۹به شماره ثبت ۳۰۳۴ در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید، و افزود: یکی از یافته های بسیار پرارزش این بررسی، شناسایی ۴۷ رشته قنات در این شهرستان است که متاسفانه در دهه های اخیر با راه اندازی چاه های عمیق و بهره برداری بی رویه آب های زیر زمینی، اغلب این قنات ها خشک شده و فقط پنج رشته آن هنوز بخشی از آب کشاورزی منطقه را تأمین می کند.
عزیزی قنات را یکی از سازه های بسیار پیچیده تأمین آب در جهان دانست که راه اندازی آن احتیاج به تکنولوژی و دانش بسیار بالایی در مورد شناخت زمین شناسی منطقه، شناخت جریان های آب زیرسطحی و پوشش گیاهی و درک و محاسبه دقیق طول آن از مادر چاه تا مظهر قنات داشته است.
او ضمن اشاره به این که متاسفانه در خیلی از نواحی مرکزی ایران با از دست رفتن مقنی های متخصص حفر قنوات، هم اکنون بخش بزرگی از این دانش از بین رفته است، افزود: هر چند که حفر چاه های عمیق که هر سال بر عمق آنان افزوده می شود، کاملا مبحث آبیاری به وسیله قنات را که هزاران سال سبب آبادانی همه شهرهای مرکزی ایران بودند بی ستفاده کرده است.
وی اظهار داشت: بررسی و شناسایی و معرفی آثار باقی مانده در این شهرستان می تواند از روند تخریبی آثار فرهنگی در این بخش از کشور کاسته و سبب حفظ و حراست و توجه بیشتر مردم و مسؤلان این شهرستان به آثار پرارزش فرهنگی- تاریخی باقی مانده خود باشد.

کوهبنان کریدور عبور انسان به سمت شرق ایران و آسیا
علیرضا سرداری – عضو هیئت علمی پژوهشکده دیرینه شناسی – هم در سخنانی با اشاره به اینکه شهرستان کوهبنان در شمال استان کرمان، از نظر جغرافیای فرهنگی، در طول تاریخ جزو یکی از بلوک های مهم منطقه کرمان بوده و حتی در برخی از دوران اسلامی، دامنه نفوذ آن تا بخش هایی از بهاباد و بافق در استان یزد هم گسترش یافته، اضافه کرد: بخش زیادی از این شهرستان کوهستانی است و از نظر منابع معدنی، غنی است که در طول تاریخ نقش مهمی در زندگی مردمان این حوزه داشته است که تپه، محوطه، بنا، آسیاب، آب انبار، بافت روستا، خانه های تاریخی، برج، قنات، معدن و کارگاه شدادی، گورهای سنگی، پناهگاه و محوطه های روباز از آثار تاریخی متعلق به دوره های مختلف هستند که به دست آمده اند.
وی ضمن اشاره به این که در دوره پارینه سنگی تابحال سه محوطه و یک پناهگاه شناسایی شده است، اضافه کرد: پیش از این در سال ۱۹۶۲ میلادی، شواهدی از این دوره توسط رینهولد هوکراید، زمین شناس آلمانی در کوهبنان معرفی شده بود که با این حال، بررسی های اخیر نشان داده است این منطقه یکی از کانون های اجتماعات این دوران و کریدور عبور انسان به سمت شرق ایران و داخل آسیا بوده است.
سرداری با اشاره به اینکه در دوران بعدی قبل از تاریخ، دو محوطه در ارتباط با هزاره سوم قبل از میلاد شناسایی شده که تشابه زیادی با فرهنگ های عصر مفرغ کرمان بخصوص شهداد داشته، افزود: درواقع این آثار، دلالت بر ارتباطات فرهنگی و تعاملات بازرگانی حوزه های جنوبی کرمان با استقرارهای فلات مرکزی ایران دارد که کوهبنان مسیر اصلی این ارتباطات بوده است.
این دیرینه شناس افزود: در دوران تاریخی، آثار دوران اشکانی و ساسانی شامل تپه ها، بناها، قلعه ها و گورهای پشته سنگی در شهرهای کوهبنان و طغرل جرد شناسایی شده که خیلی از این گورهای پشته سنگی در ارتفاعات و ستیغ کوه های منطقه پراکنده است.
او با بیان اینکه غالب استقرارها و آثار شناسایی کوهبنان متعلق به دوره اسلامی است که با توسعه قنات ها، روستاهای زیادی شکل گرفته است، اضافه کرد: با عنایت به منابع تاریخی و حضور جهانگردان، کوهبنان در این دوران با جمعیت زیاد و توسعه شهری، دارای مساجد، خانقاه، برج ها، خانه های اعیانی و بازار بوده است که در این برنامه ثبت و مستندنگاری شده اند.
سرداری با اشاره به اینکه بیشتر این معادن از نوع کانی های سرب و روی هستند که در منابع تاریخی، اشاره زیادی به آنها شده است، «کوهبنان» را یکی از مهم ترین مراکز تولید و فرآوری سرب و روی و معروف به “توتیا” دانست و اضافه کرد: با عنایت به منابع غنی معدنی، تابحال ۱۲ معدن مس، سرب، روی و گل رخت شوی شناسایی شده و بقایایی از آثار شدادی و فلزکاری باستان هم به دست آمده است.

منبع: abnamakar.ir