به گزارش آبنما کار آلبوم موسیقی جزیره کیش به اهتمام و پژوهش محسن شریفیان و هنرمندی صالح احمدپور، عبدالله حاجی زاده و محمد اکبری در دسترس مخاطبان قرار گرفت.

به گزارش آبنما کار به نقل از مهر، آلبوم موسیقی نواحی ایران با تمرکز بر موسیقی جزیره کیش به همت محسن شریفیان از پژوهشگران و نوازندگان شناخته شده موسیقی کشورمان با نوازندگی نی انبان صالح احمد پور، عبدالله حاجی زاده و محمد اکبری منتشر گردید.
صالح احمد پور، عبدالله حاجی زاده، احمد غریب، فؤاد احمد پور، محمد اکبری، مسعود احمد پور، خالد صالحی، احمد خلاده، محمد علی مجیدی، خالد حاجی زاده، رضا غریب، عبدالله احمد پور نوازندگان طبل و کاسر و حسن خلدون مدیر هماهنگی دیگر اعضای گروه اجرائی این آلبوم را می سازند.
«یا هی»، «مچلاوی»، «خماری»، «ولدالمشایخ»، «ضلاعی»، «های موز»، «طیاری (بندری)»، «سلمان»، «یا بنات الخلیج»، «یا هی و ساحب»، «طیاحی»، «زار»، «سرتراشون»، «یاهی و دستمالی»، «یودان دان»، «توب توب یا بحر»، «وعده وعده» عنوان آثاری هستند که در این آلبوم گنجانده شده اند.
محسن شریفیان در قسمتی از توضیحات مشروحی که به انضمام این آلبوم پخش شده، آورده است: «جزیره کیش که، در گذشته، بیشتر آنرا «قیس» می خواندند، یکی از جزایر مهم خلیج فارس و از توابع بندر لنگه در استان هرمزگان است. کیش با وسعت ۹۱ کیلومتر مربع از شمال به کرانه های ایران، از شرق به تنگه هرمز، از جنوب به امارات متحده عربی و از غرب به کشورهای بحرین و عربستان منتهی می شود. کیش هم، مانند اغلب جزایر و بنادر خلیج فارس، از گذشته های دور تا حالا به سبب مراودات های دریایی و نزدیکی با فرهنگ های گوناگون، دست خوش تحولات اجتماعی و فرهنگی بسیاری بوده است.
جزیره کیش نخستین جزیره در منتهی الیه شرقی بخشِ «شیبکوه» قدیم بوده و امروز در همجواریِ بخش شیبکوه جدید قرار گرفته است. شیبکوه، در لغت، به مفهوم «کوهپایه» است و این اسم به سبب موقعیت جغرافیاییِ این نوار ساحلی در خلیج فارس است. در گذشته، سواحل شیبکوه، از منطقه بنک (در ۱۳ کیلومتری شرق دیّر) تا بندر چارک، به طول ۲۵۰ کیلومتر امتداد داشته است. لازم به ذکر است که نام شیبکوهِ قدیم و مورد نظر ما تقریباً از اوایل سده بیستم کاربرد جغرافیایی و سیاسی خودرا از دست داده و این منطقه الان میان دو استان بوشهر و هرمزگان قرار گرفته است.
بررسی موسیقی جزیره کیش نشانگر تأثیرپذیری آن از موسیقی نوار ساحلی شیبکوه است، اما اینکه موسیقی بومیان کیش از کدام کانون و یا هسته موسیقیِ شیبکوه شکل گرفته است و یا احیاناً خود آنها موجب شکل گیری این نوع موسیقی بوده اند، موضوع این پژوهش نیست.»

انواع موسیقی در جزیره کیش
آوازهای صید مروارید: موسیقی صید مروارید و ماهیگیری، آواهای مراسم زار و مولود خوانی، سازهای ویژه عروسی و اعیاد مذهبی، هرکدام خاصیت های خاص خودرا دارند که در بررسی موسیقی جزیره کیش قابل توجه هستند. آوازهای ملوانان کیشی به قدمت دریا و دریانوردی در خلیج فارس است. از ین جهت، بررسی نقش و سهم دریا در جزیره ی کیش بسیار حائز اهمیت می باشد. هم اکنون، اغلب آوازهای دریانوردان در جزیره کیش به لحن و زبان مادری آنها، یعنی عربی، بوده و درونمایه بیشتر آنها مدح و مدد از خداوند و پیامبر اسلام و نیز شرح دریانوردی و ذکر نام ها و مقاصد سفر دریانوردان است. موسیقی صید مروارید مهم ترین و تأثیرگذارترین بخش شعری و موسیقایی جزیره‏ کیش بوده است. مقوله ای که زاده‏ مهاجرت، تهاجم، نفوذ یا هم زیستی میان گروه های قومی گوناگون بوده است، چونکه صید مروارید همانند دیگر کارهای تجاری، افراد بسیاری را از اقوام گوناگون چه به شکل اختیاری و چه به شکل الزامی (در قالب برده) به سمت خود کشانده است.
کیش با سابقه‏ تاریخی و دیرینه‏ خود برای سکونت اهالی بومی، علاوه‬ بر دارا بودن جاذبه های طبیعی و هم اکنون جاذبه های توریستی، می بایستی از نظر فرهنگی و به ‏ویژه موسیقایی نیز مورد توجه قرار گیرد مراسم زار: بومیان جزیره‏ کیش، همانند سایر مناطق خلیج فارس، اعتقاد دارند که هرگاه «زار» یا «اجنه»، بهر دلیلی، وارد کالبد فردی بشود، آن شخص را از حالت طبیعی خارج می سازد. در چنین مواقعی، اگر دعا و تلقین در مورد او فایده ای نکرد، وی را نزد افرادی که به «بابازار» و «مامازار» معروف هستند، می برند تا به تشخیص این افراد برای خروج زار از کالبد مریض و بهبودی او مراسمی اجرا شود. در این مراسم، اجراکنندگان با نواختن سازهای ضربی و خواندن ترانه های زار، همراه با رقص و حرکات موزون، حالت مریض را دگرگون می کنند.
سازهای مراسم زار، سه عدد طبّل، یک عدد کاسر و شش عدد «طار» (دایره) است. از مشهورترین ملودی ها و ریتم هایی که در مراسم زار جزیره‏ کیش نام برده می شود، می توان به «شامی»، «خماری»، «بانیان»، «نوبان» و «وَدویه» اشاره نمود. قابل ذکر است که، در گذشته، زاری ها در کیش یک خانه‏ مخصوص به خود نیز داشتند که به دور از آبادی و مردم، مراسم شان را در آن خانه برگزار می کردند.
موسیقی عروسی: در آیین عروسی کیش، نوازنده ها، در صورتیکه پرچم رسمی کشور را در دست دارند، وارد میدان گاهی که از قبل برای مراسم عروسی آماده و آذین‏‬ بندی شده است می شوند. پرچم نشانه‏ جشن و شادی است و همیشه گروه نوازنده در موقع اجرای مراسم آنرا به همراه دارد. با نواختنِ نی انبان و همراهی طبّل ها اهالی محل کم‏ ک‬م جهت شرکت در مراسم عروسی به میدان گاه می آیند.
در گذشته‏ نه چندان دور، در جزیره‏ کیش، سردمدار گروه نوازندگان مرد در عروسی را «باب الهوا» و اعضای اصلی گروهْ او را «ولد الهوا» به معنیِ «فرزند بابا» می گفتند. هر آبادی یک «باب الهوا» داشت که بسیار مورد احترام مردم و شیخ محله بود. آنها در هر محل یک خانه‏ مخصوص داشتند که به آن «بیت الهوا» می گفتند. […] با آنکه در جزیره‏ کیش سال ها است که مراسم عروسی بدون باب الهوا و مقررات ویژه آن، برگزار می شود، اما می توان تأثیرات آنرا در بین نوازندگان به ‏خوبی دریافت.

سازها و نوازندگان آن ها: نی انبان که به آن «هَبّان» می گویند، ساز اصلی جشن ها و عروسی های کیش است. از خاصیت های قابل‏‬ توجه نوازندگیِ آن در کیش، همچون دیگر مناطق شیبکوه، حرکات آیینی، پوشش عربی نوازندگان، مَشک های بزرگ و طلایی‬ ‏رنگ، دسته های مستطیلی، صداهای بم، ایست های غیر منتظره، تزیین کمتر ساز، عدم حضور یا حضور کمرنگ خواننده، استفاده از ترانه ها و اصطلاحات عربی، ریتم های پیچیده و متنوع و همراهی تعداد بیشتر نوازندگان سازهای کوبه ای نسبت به دیگر مناطق جنوب ایران است. […] برای اجرای «یا هِی»، نوازنده‏ نی انبان به تنهایی آغاز به تک نوازی می کند. او با پای برهنه به میدان می رود و به دور میدان می چرخد و با این کار به صورتی شروع مراسم را اعلام می کند. سپس یکی از نوازنده ها که تبحر بیشتری نسبت به سایر اعضای گروه دارد، برمبنای ملودی، ریتم را شروع می کند و بلافاصله مابقی نوازنده ها ریتم طبّل او را دنبال می کنند. اگر در قطعه ای، نوازنده «کاسر» نیز نقش داشته باشد، او نیز در ادامه به شکستنِ ریتم طبّل ها می پردازد و بدین ترتیب ملودی های رایج این ساز، یکی بعد از دیگری و با ترتیب مشخصی، نواخته می شود.
موسیقی زنان: موسیقی آمیخته به باورهای زنان در جزیره کیش از نکات قابل‬ ‏تأمل در شناسایی فرهنگِ باورپذیری و نگاه امیدوارانه در منطقه است. زن های کیشی، لالایی را «تَحوید» می نامند و آنرا به ‏زبان و لحن عربی می خوانند.‬ آنها برای سرگرمی کودکان خود نیز ترانه هایی می خوانند. اما مهم ترین بخش موسیقی زنان کیش مربوط به ترانه های ویژه‏ی مراسم عروسی است. آنها این مراسم و خواندن آواز را بدون حضور مردها انجام می دهند. در کیش به زن های نوازنده که غالباً سیاه پوست اند «دَگّاگات» می گویند. سازهای آنها «طار» یا همان دایره است و در این بین یک نفر نیز با چوب بر روی طبّل می کوبد که به صورتی سردمدار این گروه است و، چنانکه گفتیم، به «اُم الهوا» معروف است.
این ضبط در سال ۱۳۹۸ صورت گرفته است. امید است تا در فرصتی دیگر مابقی موسیقی این جزیره ضبط یا بازسازی شود. با این وجود، مجموعه‏ حاضر نخستین آلبوم موسیقی منسوب به بومیان کیش در ایران است. بطور قطع کیش با سابقه‏ تاریخی و دیرینه‏ خود برای سکونت اهالی بومی، علاوه بر دارا بودن جاذبه های طبیعی و هم اکنون جاذبه های توریستی، می بایستی از نظر فرهنگی و به ‏ویژه موسیقایی نیز مورد توجه قرار گیرد، چونکه امروزه در سراسر دنیا گردشگری مبتنی بر موسیقی طرفداران زیادی دارد و کشورهای بسیاری با برقراری پیوند میان گردشگری و هنر موسیقی در جذب توریست بسیار موفق بوده اند.

منبع: abnamakar.ir