می گوییم ترس از بلایی که سر دو قبرستان تاریخی شهر ری آمد، تا اختتام طرح ساماندهی آرامستان ارامنه وجود دارد. بلایی که تا صدای رسانه ها بلند نشد، میراث فرهنگی انگار هیچ نشنید و هیچ ندید. می گویند نگرانی ها را درک می نماییم، اما کاری که در قبرستان ارامنه انجام می شود، آن نگرانی ها را به دنبال ندارد. حتی می گویند درخواست اولیه برای ساماندهی را شورای خلیفه گری داده بود و تصمیم شورای شهر نبود.
به گزارش آبنما کار به نقل از ایسنا، با انتشار اولین خبرها از قرارها برای احیای پنج آرامگاه دروازه دولاب؛ نخست ترس از احتمال یک تکرار در تاریخ معاصر تهران عنوان شد و به مرور حرف ها از اقداماتی که در محدوده ی قبرستان انجام شده اند؛ «دو طرف خیابان منتهی به قبرستان های ارامنه در دروازه دولاب تهران را بسته اند، اما گفته اند مقرر است میدانی بزنند، دو طرف را سردری نصب کرده، ورودی بگذارند و حتی اقامتگاهی برای از راه دور آمدگان بگذارند، احیانا در قبرستان.»
نگرانی ها از همان جا شروع شدند، وقتی قراربود سرویس بهداشتی بهسازی شود و مسیر راه هموار، اما تصاویر دل نگرانی های بیشتری را به دنبال داشتند، حتی بعضی از کسبه و بومی های این محدوده تاریخی در دروازه دولاب تهران آن چه به چشم می دیدند با آن چه که می شنیدند یکی نبود، ولی اکنون متولیان طرح می گویند «قضاوت نکنید مقرر است سرانجام کار بهتر از هر اتفاق دیگری باشد»
نخست سه پژوهشگر تهران یازدهم دی از اجرای این طرح در آرامستان بازدید و آنرا در صفحه های شخصی خود در اینستاگرام منتشر نمودند، تا سرانجام با مطرح شدن دل نگرانی های بیشتر از جانب رسانه ها، قرار شد خبرنگاران میراث فرهنگی با بعضی از اعضای شورای خلیفه گری و دو نماینده دوره یازدهم مردم تهران در مجلس و شرلی آودیان – رئیس پایگاه میراث فرهنگی در کلیساهای ایران – در بازدید از این قبرستان همراه شوند.

در ادامه آنچه می خوانیم، روایتی است از این بازدید:
در ورودی خیابان رضایی تاجری به پنج آرامستان ارامنه همه چیزآشفته است، کارگران مشغول کارند برای هموار کردن مسیر و جدول کشی، درهای ورودی کارگاه برخی از خانه ی همسایگان را هم در خود محصور کرده و انگار مقرر است سر در ورودی مجموعه آرامستان ها را از همان نقاط، بالا ببرند.
نگهبانِ آرامستان کاتولیک ها و یکی از سرکارگرهای سازمان نوسازی شهرداری؛ راه را به سمت آرامستان ارامنه نشان مان می دهند، جایی که پیمانکار بهشت زهرا کار هموار کردن مسیر بین قبور و بازسازی سرویسهای بهداشتی و ساماندهی استخر آرامستان را بر عهده دارد، اما تلاش می کند نشان دهد تا کارگران تحت فرمانش هیچ کدام صدمه ای به قبرهای قبرستان وارد نکرده اند، هر چند حالا دیگر نشانی از تصاویر انتشار یافته در فضای مجازی نیست.
حتی چند سنگ قبر بزرگ که بیشتر شبیه به تکه سنگ بی مصرف است را نشان داده است که مدت ها بعنوان پل بین نهرهای قطعات مختلف قبور استفاده می شده اند، یا سنگ قبرهایی که نیمکت و محل استراحت زائرین قبور بوده است. همه از راه می رسند و از همان ابتدا بحث بر سر مشکلات قبرستان مطرح می شود، مشکلاتی که رسانه ها خبری کرده اند و تاکیداتی که فقط حرف از ساماندهی می زنند نه کاری بیشتر.
می گوییم “ترس از بلایی که سر دو قبرستان تاریخی امامزاده عبدالله و قبرستان ابن بابویه در شهر ری آمد و تا صدای رسانه ها بلند نشد، میراث فرهنگی انگار هیچ نشنید و هیچ چیزی ندید، سبب شد تا قدم های بعدی ساماندهی آرامستان دولاب را زیر نظر بگیریم، ترسی که بطور قطع تا پایانِ ساماندهی این محوطه ی تاریخی وجود دارد.” سرانجام دل نگرانی هایمان را باور می کنند.
همه در راه تازه ساماندهی شده جمع می شوند؛ چند نفر از اعضای شورای خلیفه گری، اقبال شاکری – نماینده دوره یازدهم مردم تهران در مجلس – و مشاورش، آرا شاوردیان – نماینده مسیحیان ارامنه تهران و شمال تهران – و شرلی آودیان – رئیس پایگاه میراث فرهنگی در کلیساهای ایران -، آوانسیان – یکی از اعضای شورای خلیفه گری – و نجاتی – مدیر پروژه ساماندهی از جانب بهشت زهرا – صحبت ها را آغاز می کنند.

شاکری نخستین سوال را می پرسد؛ اقداماتی که انجام شده چه مشکلاتی پیش آورده و چه نکته ای دارد که باید پیگیری شود؟
آودیان: ما از آغاز کار، پیگیر کلی مبحث بودیم، حدود ۱۵ جلسه با متولیان و شورای خلیفه گری در این حوزه داشتیم.
شاکری: باید چکار می کردند که نکردند، گویا احتیاج به هماهنگی بوده است.؟
شاوردیان: احتیاج به حضور ناظران در حین کار بود.
آودیان: مشکل اساسی از جایی آغاز شد که نظارت دو طرفه وجود نداشت، اگر کار به عهده دو طرف است، ناظران مستقر باید انتخاب می شدند، به هر حال کاری که انجام شد، خوب بود.
شاوردیان: کاری که انجام شد خیلی بزرگ بود، از همه متولیان جای تشکر دارد، شهرداری و میراث فرهنگی و شورای شهر. فقط بحث بهینه است، چون این محوطه ها قدمت تاریخی و فرهنگی دارد و باید حفظ شوند.
آوانسیان: از جنبه حقوق بشر و تبلیغات در خارج.
شاوردیان: این یک اتفاق خوب برای حفظ محوطه تاریخی است که باید صورت گیرد به خصوص برای نظام هم کار بسیار عالی است.
نجاتی: تمام تلاش مان را از بخش معاونت عمرانی بهشت زهرا برای این جا گذاشته ایم.
شاکری: فقط بحث این است که در اقداماتی که می کنید پیش از اجرا باید بگونه ای با یکدیگر هماهنگ کار کنید تا این نوع اتفاقات و صحبت ها رخ ندهند.
آودیان: آثار تاریخی عرصه و حریم دارند، ما بیشتر در جریان هستیم.
شاکری: مگر بدون کار (بدون انجام این هماهنگی) می شود.
آودیان: همه زحمت می کشند. وقتی در نقطه ای مرمت می نماییم، برخی مواقع (که کار) زه کشی می نماییم، خواه ناخواه استخوان در می آید. حقیقت این است که نباید یک چیز کوچک برای کار بزرگی که در حال انجام می باشد، حاشیه دار شود. اگر رسانه ها می خواهند درکنار ما باشند، یک اتفاق کوچک نباید کل کار بزرگ را به حاشیه ببرد.
شاکری: تا حدود هفت سال قبل، به مدت ۲۰ سال از این مسیر می گذشتم، پس با این محوطه آشنا هستم. قرار بود در تونل امیرکبیر هم ادامه اش را داشته باشند که در صحبت با شهردار، گفتیم طرح به علت اهمیت این موقعیت لغو شود.
شاوردیان: این طرحی از سال ۱۳۸۳ بوده و تا امروز اجرا نشده است، تا به امروز رسیده، اما یکسری مسایل ریزی کاری ها را چون نگاه نمی کنند و استفاده نکرده اند و این کار بزرگ نادیده گرفته شده، حتی سبب برخی ناراحتی ها در جامعه شده است. که چه اتفاقی برای سنگ قبرها رخ داده است، در واقع بازتاب آن نگرانی ها درجامعه بوده است. به علت همین نگرانی ها این بازدید انجام شد تا خیال همه راحت باشد که هیچ نوع صدمه ای به این سنگ قبرها نرسیده است.
شاکری: کار ارزشمند ای است، در (با وجود) کمبود منابع و مشکلات مدیریت شهری، اختصاص این منابع برای این کار بسیار پرارزش است. همینطور این جا یک موقعیت ویژه است، امیدوارم برای ادامه کار با جلسات هماهنگی بیشتر به خصوص در موقعیت هایی که یادمان هایی وجود دارد که باید دقت و رعایت و حفظ آثار صورت گیرد. از این به بعد باید پیش از اجرا جلسات هماهنگی با همه متولیان گذاشته شود. دسترسی های بیرون هم اگر صورت گیرد، که بتوانند بهتر و مناسبت تر به آرامستان ورود کنند، بهتر می شود.
نجاتی: اقدامات بیرون آرامستان توسط شرکت نوسازی انجام می شود، درعملیات عمرانی سرویس بهداشتی قبلی تخریب شد و شش چشمه فرنگی به وجود آمد. نهرها به صورت کنونی نبودند، آنها پر شده بودند و زیرسازی و نمای آنها انجام شده است، کار حدودا رو به پایان است.
خبرنگار ایسنا: در زمان بازسازی نهرها، لایه قدیمی به دست آمده است؟
نجاتی: در واقع قبلا نهرها تخریب شده بود و در این زمان زمان اصلا نهری نبود، چیزی شبیه به یک جوی قدیمی بودند.
شاوردیان: از نظر ساماندهی کار خیلی خوب است. از هفت سالگی دست کم سالی دو بار به این آرامستان می آییم، با این جا آشنا هستم. نهرها به این صورت نبود، مسیری که به کلیسا منتهی می شود، حالا بهتر شده است. حالا باید دقت بیشتری در این خصوص برای سنگ قبرها شود.
نجاتی: ما خیلی حساس بودیم، پلاستیک روی سنگ قبرها می کشیدیم (تا حین کار) صدمه ای نبینند.
شاکری: همه به همان وضعیت قبلی برمی گردد؟
خبرنگار ایسنا: طرح چند مرحله ای است؟ اعلام شده که مقرر است مراحل دیگری در ساماندهی آرامستان ارامنه وجود داشته باشد؟
شاوردیان: به نظر من که مرحله دیگری ندارد. دو راهرو سنگفرش شده، بندکشی ها تمام شده، چند روشنایی برای حفظ امنیت نصب می شود، باید کارهای دیگری برای تأمین امنیت کامل تر صورت گیرد. به علت بارندگی های مدتی قبل تر سقف و دیوار کلیسا ریزش کرده بود که با نظارت خانم آودیان و شورای خلیفه گری ارامنه، کلیسا کاملا بهسازی شد اما همان فرم قدیمی خویش را نگه داشت، که خوشبختانه مراسم کلیسای خویش را می توانیم در این جا برگزار نماییم.
شاکری: فکر می کنم ساماندهی برای رفت و آمد افراد انجام شده است. دسترسی ها مناسب سازی شده و در واقع اقدام خوبی بوده است که امیدوارم هر چه که لازم است با هماهنگی امور کلیساهای تاریخی و با حمایت آنها باشد تا کارها بهتر انجام شوند، چون هر میزان هماهنگی ها بهتر باشد، حفظ محوطه هم بهتر انجام می شود.

با وجود دیالوگ های مطرح شده، دل نگرانی زمانی بین فعالان میراثی قوی تر می شود که حرف های مطرح شده بین افراد حاضر در آرامستان ارامنه، هم کمترین نقش را برای میراث فرهنگی و اداره کل میراث فرهنگی تهران قائل می شوند به سازمانی که یک سال از وزارتخانه شدنش سر رأسش می گذرد، اما هنوز هم کمترین نقش را در تصمیم گیری ها برای احیای بناهای تاریخی دارد. هر چند به حضور رئیس پایگاه های کلیساهای جهانی در این اتفاق اشاره می شود، اما تصمیم کارشناسان فنی میراث فرهنگی کجا و فرایند ای که کارشناسان سازمان بهشت زهرا برای ساماندهی یک قبرستان تاریخی طی می کنند کجا.
به نظر می آید باید برای اثبات آرامش برگشته به آرامستانِ تاریخی ارامنه، نیاز است تا مجوزها و دستوراتِ میراث فرهنگی برای این طرح و تاریخِ آنها به صورت دقیق تری چک شود!
دل نگرانی برای امنیت این آرامستان را هنوز در چهره ی اعضای شورای خلیفه گری می توان به چشم دید، وقتی از سرقت صلیب های قبرستان حرف می زنند یا اتفاقات دیگری که در گذشته افتاده و حالا تأمین امنیت این آرامستان را جدی تر دنبال می کنند. بازسازی باردیگر ی استخری که سال ها ارامنه از آب آن، برای شست وشوی قبور مردگان خود استفاده می کردند یا با آن درختان شان را آب می دادند هم در همین طرح اجرایی شده است، اقدامی که احیا شد تا باز هم همان روند قبلی صورت گیرد.
خود آرامستان هم در طول این سال ها کم بی توجهی ندیده، از سنگ قبرهایی که در طول این سال ها شکسته شده اند، از برخی صلیب های قدیمی که پشت دیوار ورودی آرامستان روی هم دپو شده اند، یا سنگ قبرهایی که سال هاست در گوشه های مختلف این محوطه تاریخی به حال خود رها شده اند.
کنار همه صحبت های مطرح شده از جانب مسئولان حاضر شده در آرامستان که خویش را مسوول رسیدگی به این وضعیت می دانند، هنوز نگرانی ها ادامه دارد، از کلیاتِ طرحی که اعضای شورای اسلامی شهر تهران برای ساماندهی پنج آرامستان تاریخی محدوده دولاب تصویب کردند و تا امروز و این همه دل نگرانی فقط برای یک آرامستان آن بوده و هنوز هیچ حرفی از ادامه ی کارها نیست. ساماندهی برای چهار آرامستان دیگر و ادامه دار بودن احتمالی طرح در همین آرامستان، آن طور که هیچ کدام از متولیان حاضر شده در آرامستان ارامنه هیچ حرف تایید شده ای مبنی برپایان کار مطرح نمی کنند.
درست مانند نامه ای که اواسط آذر ماه، آرا شاوردیان – نماینده مسیحیان ارامنه تهران و شمال تهران – خطاب به رئیس شورای شهر تهران نوشت و درخواست کرده تا مباحث مطرح شده برای تغییر نام میدان تاریخی ارامنه به صلح یا تغییر نام گورستان تاریخی قاجاری ارامنه – توسط اعضای شورای شهر تهران – بررسی و گزارشی عرضه شود تا نگرانی جامعه ارامنه ایران برطرف شود و رونوشت این نامه به دفتر علی اصغر مونسان – وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی – و پیروز حناچی – شهردار تهران – هم فرستاد، اما به نظر می آید هنوز هیچ جوابی به این درخواست از جانب متولیان فرهنگی و شهری تهران داده نشده است!