آبنما کار: موسیقی تیتراژ سریال تلویزیونی روزی روزگاری به کارگردانی امرالله احمدجو یکی از ماندگارترین و خاطره سازترین آثاری است که از تیتراژهای سریال ها و آثار سینمایی مختلف برجای مانده است.
دریافت 2 MB
خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی: دنیای موسیقی، دنیایی پیچیده، دنیایی پر از حرف های ناگفته و دنیایی سرشار از خاطره سازی ها و آفرینش است. هرکدام از ما در هر جای دنیا از قطب شمال گرفته تا جنوبی ترین بخش قطب جنوب که بنی بشری در آن زندگی نمی کند، شنونده اصوات و ملودی های مختلفی هستیم که برمبنای موقعیت جغرافیایی و آداب و فرهنگ هر نقطه از دنیا تناسب شنیداری خودرا یافته اند. چارچوبی بسیار متنوع و اختتام ناپذیر که هرچه قدر هم در آن کنکاش نماییم بازهم می توانیم کاشف پدیده ها و اصواتی شویم که نامشان موسیقی است.
در این شرایط تعدادی از موسیقی ها هم هستند که در بین گوناگونی و تنوعات رنگارنگ ملودی ها و نغمه ها با چاشنی تصویر برای ما خاطره می سازند و می مانند تا هر وقت و در هر شرایط سنی، وقتی ملودی آنها به گوشمان می آید، یک عالم خاطره و نوستالژی در حافظه مان بازی را شروع می کنند و ما را می برند به دنیایی از خاطرات خوب و بد. یعنی یک چیزی شبیه نوستالژی که دربرگیرنده قسمتی از شناسنامه ما یا اشخاص دیگر در موقعیت های گذشته است.
همه اینها را نوشتیم تا برسیم به یک موسیقی وابسته به تصویر که به آن تیتراژ می گویند، یک فرم نمایشی – تجسمی و حتی موسیقایی که در شروع و اختتام فیلم ها و سریال های تلویزیونی قرار می گیرد و در قالب آن و برمبنای آنچه در تعاریفش می گویند، سه عنصر گرافیک، حرکت و صدا اهمیت دوچندان پیدا می کند.
می گویند کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است، که طراحش تلاش می کند با انتخاب عناصر، فرم ها و چینش ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی رفع تکلیف ایجاد می شود که بیننده را از اساس از یک اثر تصویری دور می کند.
اما آنچه در این روزها بهانه ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه ای چون «تیتراژ» داشته باشیم، بازخوانی قسمتی از ماندگارترین و خاطره سازترین موسیقی های مربوط به برخی برنامه ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای خیلی از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع باردیگر به آنها برای ما در هر شرایطی می تواند یک دنیا خاطره سازی باشد. خاطره سازی که فرصت تعطیلات نوروزی و در ادامه روزهای کرونائی می تواند حداقل روح و ذهنمان را ببرد به سال هایی که حالمان احتمالاً بهتر از این روزها بود.
«خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارش های گروه هنر خبرگزاری مهر است که در تعطیلات نوروز ۱۴۰۰ می توانید با آن همراه شوید.

در نخستین گام از این روایت های رسانه ای، موسیقی تیتراژ سریال «روزی روزگاری» با بازی خسرو شکیبایی، محمود پاک نیت، ژاله علو، جمشید لایق، محمد فیلی، حسین پناهی، شهره سلطانی، محمود جعفری، پرویز پورحسینی، گوهر خیراندیش، جمشید اسماعیل خانی، بهروز مسروری، منوچهر حامدی، صدرالدین حجازی، امیر وطن زاد، مهدی وثوقی راد، محمدرضا حقگو، پرویز شاهین خو، حسین خانی بیگ، آتش تقی پور، انوشیروان ارجمند، عبدالله محمدی، نصرت دستمزدی و آهنگسازی فرهاد فخرالدینی (بدون در نظر گرفتن تقدم و تأخر) را انتخاب کردیم که برای بینندگان دهه ۶۰ و ۷۰ تلویزیون ایران و حتی بعدتر دربرگیرنده تصویر و ملودی خاطره ساز و ماندگار از مجموعه ای بودند که بدون تردید از ذهنمان پاک نخواهد شد.
یک موسیقی ناب با تصویری از یک اسب پریشان با یال و دمی حنایی رنگ که دوان دوان در یک بیابان به سمت و سویی نامعلوم می رود، کم کم نوشته های تیتراژ با دست خط مسعود اردوخانی نمایان می شود و یک موسیقی ناب که ۳۰ سال پیش آنچنان شنیدنش کیف داشت که برایش هر هفته ثانیه شماری می کردیم.
«روزی روزگاری» مجموعه ای تلویزیونی به نویسندگی و کارگردانی امرالله احمدجو بود که بین سالهای ۷۰ تا ۷۱ از شبکه یک سیما پخش گردید. یک مجموعه بدیع در آن زمان که داستان راهزنی معروف به نام مرادبیگ را روایت می کرد که طی نزاعی با گروه راهزن دیگری مجروح شده و توسط خانواده روستایی از مرگ نجات پیدا کرده و طی زندگی با این روستاییان تحولاتی عمیق در زندگی او رخ می دهد. رفته رفته در طول داستان متحول و به فردی صالح تبدیل می شود. روزی روزگاری در حقیقت داستان کمال یافتن انسانی است. امرالله احمدجو که خود این شیوه زیست را تجربه کرده، صحنه ها و اکشن ها را بسیار طبیعی طراحی نموده است.
امرالله احمدجو سال ها قبل طی گفتگویی، درباره قصه ساخت تیتراژ سریال اظهار داشته بود: پیشنهادم این بود که بوته های گون را آتش بزنیم و بگذاریم تا کامل خاکستر شود و بعد فیلم را برعکس نماییم تا از خاکستر شعله ها بیرون بیایند. فرهاد صبا فیلمبردار کار بود. وی گفت برای چندبار دیدن خوب است اما پس از آن دیگر خسته کننده می شود و معنایش شعاری است. او اظهار داشت که یک اسب را رها نماییم تا بدود و از او فیلم بگیریم. در نهایت یک اسب ترکمن سفید آوردیم و یال و دمش را حنا گرفتیم. البته از اسب های سریال ما بعداً برای سریال امام علی مقابل السلام استفاده شد.
احمدجو درباره نخستین باری که موسیقی تیتراژ را شنید، اظهار کرده بود: من در زمانی که دوستان مشغول ساخت موسیقی تیتراژ سریال روزی روزگاری بودند، در استودیو حضور نداشتم اما وقتی برای نخستین شاهد ترکیب تصویر، تیتراژ و موسیقی بودم متوجه انطباق کامل همه اجزای تیتراژ شدم و همانی بود که از قبل خواهش کرده بودم، رعایت شود. این نمایش زیبایی هم نشان دهنده استعداد و هوشمندی آهنگسازی چون فرهاد فخرالدینی است که فقط استعداد نداشت بلکه شخصیتی در پس این استعداد وجود داشت که چنین باشکوه موسیقی را خلق کند. امرالله احمدجو
وی درباره موسیقی فرهاد فخرالدینی در سریال روزی روزگاری بیان کرد: آنچه فرهاد فخرالدینی در این سریال انجام داده نشان دهنده درک عمیقش از موسیقی محلی ایران است که وی را بعنوان یک «موزیک ساز» متبحر در عرصه موسیقی فیلم معرفی کرده است. او با همین درک بالا بود که با ترکیب موسیقی ارکسترال، موسیقی ردیف دستگاهی ایران و موسیقی نواحی ایران شرایطی را برای آهنگسازی سریال ایجاد کرد که شنوندگان می توانستند از مکان جغرافیایی فیلم نمایشگاهی از موسیقی های مختلف کشور را بشنوند که کاملاً با تصویر انطباق داشت. موسیقی ها و نجواهای بکری که به قدری در تنظیم ماهرانه طراحی شده بود که گویی صدبار آنها را در یک رنگین کمان موسیقایی شنیده ایم.
کارگردان سریال «روزی روزگاری» در جای دیگری با اشاره به نقش مهم موسیقی در کارهایش اظهار داشته بود: زمانی که مشغول تصویربرداری سریال بودیم، در بسیاری از سکانس ها مطمئن بودم فقط این موسیقی است که باید در کنار تصویر حضور داشته باشد. کما اینکه در همه مقاطعی از دوران زندگی ام که مشغول نگارش اثری بودم، این موسیقی بود که همیشه با من در نوشتن همراهی می کرد. جالب اینکه بیشتر اوقات هم موسیقی «نی نوا» حسین علیزاده در یک سمت کاست و تک نوازی وی در دستگاه ماهور بیشترین حضور را داشتند. از این جهت آنچه برای روزی روزگاری هم نوشته شد، نشات گرفته از این رویکرد بود که فرهاد فخرالدینی به خوبی و بسیار دقیق از عهده کار برآمد. فرهاد فخرالدینی
فرهاد فخرالدینی نیز در یکی از گفتگوهایش که پیرامون آثار موسیقایی اش در سریال ها و فیلم های سینمایی ترتیب داده شده بود، درباره موسیقی متن سریال «روزی روزگاری» اظهار داشته بود: آن سادگی که در موسیقی سریال طراحی شده بود، کاملاً از روی نقشه و برنامه ای بود که من برای این سریال در نظر داشتم. یک ساده اندیشی و روان نویسی در موسیقی که آگاهانه است و باید هم در چنین مبنایی پیش روی شنونده قرار می گرفت.
وی درباره موسیقی تیتراژ سریال هم اظهار داشته بود: به خاطر دارم وقتی که دوستان مشغول ساخت صحنه های مربوط به تیتراژ سریال بودند، شنیده بودم که آن اسب هر از چندگاهی که به این سو و آن سو می دوید در هوا جفتک می زد. شرایطی که تصاویرش را هم دیدم و از همان جا بود که موسیقی تیتراژ هم به ذهنم خطور کردم و برمبنای حرکات آن اسب موسیقی را نوشتم که خوشبختانه هم روی تیتراژ کار نشست و هم با استقبال مخاطبان هم روبه رو شد.
به هر ترتیب موسیقی سریال «روزی روزگاری» یکی از آثار بسیار مهم موسیقی در بخش تیتراژ است که بعد از گذشت ۳۰ سال از پخش آن همچنان دربرگیرنده یک حس نوستالژیک و خاطره سازی بوده که دربرگیرنده ارزش های نهفته در موسیقی ردیف دستگاهی و موسیقی نواحی مختلف ایران بوده است.

منبع: آبنما کار