به گزارش آبنما کار ساعت کاخ گلستان که هدیه ملکه انگلیس به ناصرالدین شاه قاجار بود، بعد از سال ها خاموشی باردیگر به کار افتاد و صدای ناقوس آن بامداد امروز در تهران پیچید.
به گزارش آبنما کار به نقل از ایسنا، این ساعت که به قول تعمیرکار آن، قدمتش به بیشتر از ۱۵۰ سال می رسد، روی برج شمس العماره در کاخ گلستان نصب شده است. ساعت پیشکش ملکه ویکتوریا به ناصرالدین شاه بود که روی بلندقامت ترین عمارت تهران نصب گردید. اما صدای بلند ناقوس آن برای دربار و اهالی محدوده ارگ سلطنتی آزاردهنده بود، خواستند صدای ساعت را کم کنند، ولی کلا آنرا از کار انداختند.
اوایل دهه ۹۰ سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، محمد ساعتچی ـ ساعتکار قدیمی شهر ـ را خبر کرد تا به یک قرن سکوت ساعت پیشکشی آخر دهد. سرانجام ظهر روز ۲۲ بهمن ماه سال ۱۳۹۱ عقربه های ساعت شمس العماره به حرکت درآمد. گفته می شد هزینه تعمیر و نگهداری این ساعت ماهانه ۵۰۰ هزار تومان بود که هزینه بالای آن، کوک ساعت را بعد از ۱۰ ماه، باردیگر از کار انداخت. هرچند مسؤولان کاخ آن زمان گفتند کوک ساعت چون از حالت دستی خارج و مکانیکی شده دوام نیاورده است.
سال ۹۷ باردیگر تعمیرکار ساعت را خبر کردند و با او تفاهمنامه ای بستند تا هم کل ساعتهای کاخ گلستان را کار بیندازد، هم هر ۱۵ روز یک مرتبه ساعت شمس العماره را کنترل کند تا بار دیگر متوقف نشود. از مدیر وقت کاخ نقل شده که هزینه نگهداری و کوک این ساعت ماهانه حدودا ۱۵ میلیون تومان می شد. از به کار افتادن باردیگر ساعت در آن روزها خبری نشد تا این که بامداد امروز، دوشنبه ۲۳ فروردین ماه سال ۱۴۰۰، ناقوس ساعت شمس العماره به صدا درآمد.
تعمیرکاران این ساعت می گویند ۱۸ ماه برای به کار انداختن عقربه ها و ناقوس آن زمان گذاشته اند.
ناقوس این ساعت تاریخی بعد از سال ها خاموشی، با حضور شهردار منطقه ۱۲ به صدا درآمد، چون این دفعه هزینه تعمیر و کوک آنرا شهرداری این منطقه پرداخت کرده است. علی محمد سعادتی به ایسنا اظهار داشت: کاخ گلستان تنها اثر جهانی شهر تهران است که همه ما در هر نهاد و دستگاهی موظفیم از آن حفاظت نماییم.
او علت به حرکت درآوردن این ساعت را بازگشایی باردیگر «باب عالی» ـ درِ شرقی کاخ گلستان ـ دانست و اضافه کرد: بازگشایی این درِ کاخ گلستان دغدغه بلند مدت ما بود، ازاین رو با مدیریت این مجموعه تاریخی و فرهنگی صحبت کردیم و مجوزهای لازم را برای مرمت و بازگشایی آن گرفتیم. راه اندازی ساعت ملکه ویکتوریا هم بخشی از پروژه باب عالی است. این ساعت از سال ۱۳۰۴ تا ۱۳۸۹ از کار افتاده بود که بعد از این دوره تعمیر شد، ولی باردیگر از مدار خارج شد تا سال جاری که باردیگر صدای آن شنیده می شود و خاطره تهران قدیم را تداعی می کند. مقرر است کارشناسانی به این منظور آموزش داده شوند تا دیگر شاهد خاموشی ساعت شمس العماره نباشیم.
آفرین امامی ـ مدیر مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان ـ هم در مراسم به صدا درآوردن ناقوس ساعت شمس العماره به ایسنا اظهار داشت: به کار انداختن ساعت شمس العماره پیش نیاز بازگشایی «باب عالی» بود که مبحث با شهرداری منطقه ۱۲ مطرح و با استقبال و حمایت آنها هم مواجه گردید. هدف مجموعه جهانی کاخ گلستان این است که ساعت به صورت متوالی کار کند و صدای ناقوس آن در منطقه شنیده شود. اجازه نمی دهیم بار دیگر ساعت ساکت شود.
او در جریان بازدید شهردار منطقه ۱۲ ضمن اشاره به پیشنهاد راه اندازی موزه ساعت در شمس العماره و موافقت اداره کل موزه ها، اضافه کرد: با وجود حدود ۴۰۰ ساعت تاریخی در کاخ گلستان که بیشتر آنها پیشکش شده به ناصرالدین شاه است، میتوان این عمارت را به موزه ساعت یا زمان تبدیل کرد. مقرر است طرح محتوایی آن آماده شود تا مصوبه را دریافت کند.
ساعت شمس العماره نخستین ساعت عمومی تهران است
همچنین جبار آوج ـ معاون فنی مجموعه جهانی کاخ گلستان ـ درباره مرمت این ساعت تاریخی به ایسنا توضیح داد: ساعت به دو شیوه می توانست مرمت شود؛ یکی این که سیستم داخلی آن به الکترونیکی تبدیل گردد، یعنی با برق کار کند و یا از باطری استفاده گردد. روش دیگر این بود به سیستم قبلی بماند و دستی کوک شود. با مشورت هایی که گرفتیم قرار شد آنرا به روش مکانیکی مرمت نماییم.
او اضافه کرد: این ساعت در زمان خودش هر روز کوک می شد، اما با تغییری که داده شد هر چهار روز به کوک نیاز داشت، ازاین رو باید یک نفر به صورت مداوم حضور می داشت و آنرا کوک می کرد و چون سیستم ساعت مکانیکی بود باید هر ۱۵ روز روغن کاری و سر هر ماه گریس کاری می شد. برای همین باید قرارداد نگهداری می بستیم. این اتفاقات در اوایل دهه ۹۰ برای ثبت جهانی کاخ گلستان انجام شد.
آوج اظهار داشت: آن زمان منابع مالی برای حضور ثابت و مداوم فردی که ساعت را کوک و نگهداری کند، پیشبینی نشد و ردیف بودجه ای نداشت و هم اکنون هم به همت شهرداری ساعت تعمیر شده است. سالیانه حداقل ۵۰ تا ۶۰ میلیون تومان برای نگهداری این ساعت نیاز است.
او اضافه کرد: راه اندازی و نگهداری این ساعت توسط آقا جمشید غیب زاده، شاگرد محمد ساعتچی طی قراردادی که با شهرداری دارد، انجام می شود. اگر شهرداری منابع مالی این ساعت را تأمین نکند، امکان دارد باردیگر این ساعت تاریخی از کار بیافتد.
معاون فنی مجموعه جهانی کاخ گلستان درباره لزوم راه اندازی این ساعت تاریخی اظهار نمود: تهران قدیم نشانه های خاص خویش را دارد که در خیلی از اذهان و خاطرات مردم این عناصر وجود دارد، اگر این خصوصیات از شهر تهران گرفته شود، تهران هویت گذشته خویش را از دست می دهد. مثلا شمس العماره در شعر و ادبیات و ضرب المثل های ما و در تهران قدیم وجود دارد. همین شمس العماره از جزئیاتی تشکیل شده که اگر این عناصر را از آن بگیریم، شیر بی یار و دم می شود.
آوج اضافه کرد: ساعت شمس العماره نخستین ساعت عمومی شهر تهران بود. پس نمی توانیم به سادگی از آن بگذریم. اگر شرایط طوری است که این ساعت عملکرد دقیق خویش را انجام نمی دهد اشتباه است. اگر کاشی بیافتد یا گچ بری بریزد نباید آنرا مرمت کرد؟ ساعت هم یکی از آن عناصر است که نباید به آسانی از کنار آن بگذریم.
