روسیه هرساله جوایز معتبری را در حوزه های تئاتر، سینما و موسیقی اعطا می کند. هیات امنا و داوران این جشنواره ها را نویسندگان، هنرمندان و روزنامه نگاران می سازند.

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: بخش پژوهش های رایزنی فرهنگی ایران در روسیه در تازه ترین گزارش ارسالی خود به مهر از جوایز فرهنگی و هنری این کشور نوشته است. جوایزی که تاریخ مهمی دارد و نقشی اساسی در نظام فرهنگی روسیه بازی می کنند.
موسیقی
جایزه موسیقی ملی روسیه که به اختصار РНМП نامیده می شود، جایزه سالانه موسیقی در روسیه است که توسط «صندوق حمایت موسیقی ملی» و چهره های برجسته موسیقی روسیه تأسیس شده. این جایزه هر سال در انتها دسامبر به بالاترین دستاوردهای موسیقی اهدا می شود.
بنیانگذاران صندوق و مولفان ایده این جایزه: میخائیل گوتسریف شاعر و سرمایه گذار، ایگور کروتوی آهنگساز و تهیه کننده و مدیر رسانه و یوری کوستین، نویسنده هستند. یوری کوستین، رئیس صندوق پشتیبانی از موسیقی روسی و جایزه موسیقی ملی روسیه است.
اعضای آکادمی موسیقی روسیه، نمایندگان برجسته صنعت موسیقی این کشور هستند: آنا نتربکو، دنیس ماتسوئف، آلا پوگاچوا، یوری باشمت، ایگور کروتوی، میخائیل گوتسریف یوری کوستین، ایگور ماتوینکو، ماکسیم فادئف، کنستانتین ملادزه، والری ملادزه، ویکتور دروبیش، یوسیف پریگوژین، یانا رودکوفسایا، نیکولای باسکوف، فیلیپ کرکوروف، کریستینا اورباکایت، آندری ماکارویچ و بسیاری دیگر هستند.
معرفی نامزدهای دریافت جایزه اصلی موسیقی کشور روسیه توسط نمایندگان شرکت کنندگان یعنی شرکتهای ضبط موسیقی، تولیدکنندگان و مراکز تولید انجام می شود. هر نماینده حق معرفی یک نامزد در هر شاخه موسیقی را دارد. رای گیری توسط اعضای هیئت داوران جایزه – نمایندگان برجسته صنعت موسیقی روسیه انجام می شود.
پس از معرفی نامزدها، اعضای هیئت داوران در وب سایت جایزه به متقاضیان رای می دهند و در هر گروه فقط یک نفر را انتخاب می کنند. شمارش آرا به صورت خودکار و با نظارت بر رویه رای گیری توسط بازرس جایزه انجام می شود. بعد از آخر رای گیری، نتایج برای شمارش آرا به شرکت حسابرسی بین المللی عرضه می شود.
پس از محاسبه، اطلاعات در ارتباط با برندگان و برگزیدگان نهایی توسط ممیزی طبقه بندی می شود پاکت های مهر و موم شده هم توسط بازرس تا روز مراسم اهدای جایزه نگهداری می شود. طی این مراسم، رئیس آکادمی بنیاد موسیقی روسیه برای اعلام عمومی برنده های جایزه، مستقیماً روی صحنه پاکت نامه هایی را به شرکت کنندگان در مراسم تحویل می دهد. ازاین رو نامزدها مستقیماً در صحنه شناخته می شوند و حتی برگزارکنندگان مسابقه هم به این اطلاعات دسترسی ندارند.
به برندگان یک دیپلم و یک تندیس طلایی منحصر به فرد «Prima» (اثر آلکسی سچنوف و آنتوان سیمانی) اعطا می شود، که این تندیس بر مبنای زندگی دختری الهام گرفته از موسیقی، شخصیت پردازی شده است. آئین نامه اعطای جایزه РНМП از سال ۲۰۱۶ تصویب شده است.
اعطای جایزه موسیقی ملی روسیه در چند مرحله انجام می شود:
– معرفی نامزدها و تأیید درخواست ها.
– رای گیری الکترونیکی اعضای هیئت داوری.
– شمارش آرا توسط یک سیستم خودکار با نظارت بر رویه رای گیری توسط مسئول مربوطه جایزه.
– انتخاب پنج نامزد نهایی و مشخص شدن برندگان توسط بازرس جایزه.
– اعطای رسمی جایزه به برندگان.
سینما
پس از جنگ جهانی دوم، فقط چند فیلم شوروی در خارج از کشور موفق بودند. این امر به این علت است که خصوصیت های خاص زندگی شوروی برای تماشاگران خارجی قابل درک و جالب نبود. از سوی دیگر، در اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی، دسترسی به سینمای خارجی به علل ایدئولوژیک بسیار محدود بود. در داخل اتحاد جماهیر شوروی، سینمای شوروی رواج داشت، صنعت فیلم سازی درآمد قابل توجهی برای این کشور به همراه داشت.
در اواخر دهه ۱۹۵۰، اوضاع آغاز به تغییر نمود. دوره ذوب شدن یخ ها به این حقیقت کمک کرد که سبک سینمای شوروی تغییر کند، میزان صدمه های موجود در فیلمها کاهش پیدا کرد و به نیازها و نگرانی های مردم عادی نزدیک شد.
با آغاز پرسترویکا، سینمای شوروی تغییر شکل داد (پنجمین کنگره اتحادیه سینماگران در ماه مه سال ۱۹۸۶ برگزار شد و در اواخر دوره تاریخ سینمای شوروی به یک رویداد مهم تبدیل شد.) فیلم هایی که تابحال به جهت صراحت، اکران نمی شدند، به نمایش درآمد که این امر نشان دهنده تغییرات جامعه شوروی بود.
تا سال ۱۹۸۷، سال تأسیس جایزه ملی نیکا، شاخص ترین و بی نظیرترین نوع در اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی جایزه طلای جورج در جشنواره بین المللی فیلم مسکو بود. در سال ۲۰۰۲، جایزه فیلم عقاب طلایی بعنوان نمادی از احیای سینمای ملی و جست وجوی اصالت فیلمبرداری روسیه به دو نشان مهم فیلم روسیه افزوده شد.
جشنواره بین المللی فیلم مسکو
جشنواره فیلم مسکو برای نخستین بار در سال ۱۹۳۵ به ابتکار ژوزف استالین «رهبر همه مردم» برگزار گردید. پس از جشنواره فیلم ونیز، دومین جشنواره مشهور جهان محسوب می شد و برای پخش شیوه زندگی شوروی در سرتاسر جهان تاسیس شده بود. نخستین جشنواره فیلم «جشنواره فیلم شوروی در مسکو» نام داشت. این فیلمها از نوزده کشور جهان ارسال شده بودند. افتتاحیه در ۲۱ فوریه در سینما «اودارنیک» انجام شد. ریاست هیئت داوران را سرگئی آیزنشتاین بر عهده داشت. با این حال، ایده جشنواره با خیال راحت از بین رفت، چون که جنگ آغاز و سینما در پس زمینه محو شد.
جشنواره بین المللی فیلم مسکو تنها پس از گذشت ۲۴ سال، در سال ۱۹۵۹ احیا شد. نخستین جشنواره بین المللی فیلم مسکو (ММКФ) با شعار: «برای اومانیسم سینمایی، برای صلح و دوستی بین مردم» برگزار گردید. از آن زمان تا سال ۱۹۹۷، جشنواره هر ۲ سال یکبار برگزار می شد. در سال ۱۹۹۸، جشنواره به علت مشکلات مالی لغو شد. از سال ۱۹۹۹ تا به امروز رئیس جشنواره بین المللی فیلم مسکو نیکیتا میخالکوف است و از همان سال این جشنواره هر ساله برگزار می گردد.
در سال ۱۹۷۲، جشنواره بین المللی فیلم مسکو رده A را دریافت کرد، ازاین رو در رده جشنواره های کن، برلین، سن سباستین، ونیز قرار گرفت. طبق قوانین، فیلم هایی که هنوز در سایر نمایش های بین المللی فیلم به نمایش درنیامده اند، می توانند در کلاس A جشنواره شرکت نمایند.
جشنواره فیلم کیناتاوار
کیناتاوار جشنواره فیلم روسی است که از سال ۱۹۹۱ در سوچی برگزار می گردد. این دومین جشنواره مهم فیلم در روسیه بعد از جشنواره بین المللی فیلم مسکو است.
«کیناتاوار» در تابستان، در نیمه اول ماه ژوئن برگزار می گردد و هشت روز طول می کشد. در این مسابقه فیلم هایی که در روسیه فیلمبرداری شده اند و همینطور فیلم هایی که جوایز فیلمهای بین المللی را دریافت کرده اند شرکت می کنند.
جشواره کیناتاوار با طیف گسترده ای از نامزدها مشخص می شود، همچون دسته بندی های این جشنواره میتوان به این موارد اشاره کرد: «فیلم ها برای همه»، «سینما برای نخبگان»، «فیلم های روسی»، «رقابت بزرگ» و بهترین بازیگران زن و مرد، بازیگران خارجی، جوایز ویژه فیلمنامه نویسان. به برنده های جایزه ویژه ریاست جمهوری به علت سهم شان در توسعه فیلمبرداری در روسیه اعطا می شود.
جایزه ملی فیلم نیکا
جایزه نیکا در سال ۱۹۸۷ توسط دبیرخانه اتحادیه سینماگران اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی تاسیس شد. بنیانگذار و مدیر هنری جایزه جولیس گاسمن است.
این جایزه حرفه ای ابتدا بر مبنای رأی دموکراتیک اعطا شد که در آن همه اعضای اتحادیه اتحادیه فیلمسازان مجاز به شرکت در آن بودند. از اوایل دهه ۱۹۹۰، برندگان با رأی مخفی اعضای آکادمی هنرهای سینمایی مشخص می شوند که شامل نمایندگان کلیه تخصص های فیلمبرداری است که از شعب منطقه ای اتحادیه سینماگران روسیه به نمایندگی اعطا می شوند. امروز آکادمی هنرهای سینمایی تمام روسیه ۶۲۱ نفر دارد. نخستین رئیس آکادمی هنرهای سینمایی روسیه «نیکا» ویکتور مرژکو، فیلمنامه نویس و نمایشنامه نویس بود.
مطابق با مقررات فعلی نیکا، نویسنده حق دارد به صورت رسمی از شرکت در مسابقه خودداری کند.
جایزه عقاب طلایی
جایزه عقاب طلایی در ۴ مارس ۲۰۰۲ در جلسه بنیانگذار آکادمی ملی علوم و هنرهای سینمایی تاسیس شد.
در ۲۴ سپتامبر ۲۰۰۲، تصمیم بر این شد که مراسم اعطای جایزه اصلی فیلم عقاب طلایی، برنامه ریزی شده در ۲۷ سپتامبر ۲۰۰۲، به علت حوادث غم انگیز در اوستیای شمالی، هنگامی که سرگئی بودروف و گروه فیلمبرداری اش در اثر سقوط یخچال طبیعی جان باختند، لغو شود. به همین دلیل، نخستین مراسم اهدای جایزه فقط در ۲۵ ژانویه ۲۰۰۳ برگزار گردید.
مجسمه جایزه «عقاب طلایی» از برنز طلاکاری شده ساخته شده و روی پایه های یاس قرار گرفته است. سازنده و طراح آن مجسمه ساز ویکتور میتروشین است.
تصاویر و آثاری که در رده های خود چندین مقام برتر را کسب کرده اند (پنج فیلم برتر و سه اثر برتر) با عنایت به نتایج رای گیری بعنوان نامزدهای این جایزه اعلام می شوند. برای رای گیری مکرر که برندگان را در هر نامزدی مشخص می کند، لیست نامزدها فقط برای اعضای آکادمی ارسال می شود.
تئاتر
جایزه و جشنواره ملی تئاتر «ماسک طلایی» توسط اتحادیه کارگران تئاتر فدراسیون روسیه در سال ۱۹۹۴ تاسیس شد. نخستین مراسم اهدای جایزه در ۱۳ مارس ۱۹۹۵ به دنبال نتایج آخرین دوره تئاتر مسکو برگزار گردید. از سال بعد، جایزه ماسک طلایی جایزه ملی را کسب کرد؛ تنها جایزه روسیه که انواع و اقسام هنرهای نمایشی را با هم ادغام می کند: اپرا، باله، رقص مدرن، اپرت و موسیقی، تئاتر درام و تئاتر عروسکی.
ماسک طلایی جایزهای حرفه ای است که بعنوان احترام و شناخت از دستاوردهای برجسته هنرمندان توسط همکاران به همکارانشان اعطا می شود. این جایزه هیچ ارزش پولی ندارد و نشانی یادبود اعطا می شود که برپایه طرح طراح معروف صحنه شینسیتسا ساخته شده است.
برای طراحی پوستر مسابقه جشنواره، شورای تخصصی متشکل از منتقدان برجسته تئاتر از جهات مختلف تشکیل می شود. با عنایت به نتایج این جشنواره که هر ساله در مسکو برگزار می شود، هیئت داوران حرفه ای، که شامل بازیگران، کارگردانان، هنرمندان و دیگر کارگران تئاتر است، جوایز بهترین آثار فصل گذشته تئاتر را اهدا می کنند.
جایزه ماسک طلایی در نامزدهای سنتی رقابتی اعطا می شود: بهترین اجرای فصل، کارگردان، رهبر ارکستر، هنرمند، طراح رقص، نقش زن و مرد و غیره.
از سال ۱۹۹۶، جایزه ویژه «منتقدان و روزنامه نگاران» معتبر در جشنواره اهدا می شود. بنابراین، نظر هیئت داوری حرفه ای هم با قضاوت بینندگان حرفه ای بررسی می شود.
جشنواره ماسک طلایی قلمروی برای ارتباط متخصصان از سراسر جهان است. با حمایت شورای بریتانیا، موسسه گوته، مرکز فرهنگی فرانسه و هیئت کمیسیون اروپا در روسیه، یک برنامه جدی بین المللی ایجاد و با موفقیت اجرا شد، همچون کلاس های استاد، سخنرانی ها و سمینارها به رهبری معلمان برجسته تئاتر در روسیه و اروپا در سال ۲۰۰۰، برای نخستین بار، در قالب برنامه بین المللی «ماسک طلایی» نمایش غیر رقابتی بهترین نمایش های روسی در سالهای مختلف «پرونده روسیه» برگزار گردید. میهمانان این برنامه کارگردانان، تهیه کنندگان و کارآفرینان جشنواره های مشهور تئاتر بین المللی مانند BITEF، آوینیون، ادینبورگ، هلند و دیگران بودند.
کریستالنایا توراندوت
این جایزه در سال ۱۹۹۱ توسط انجمن چهره های فرهنگی «موسیقی آزادی» به ریاست باریس بلنکی تاسیس شد. این انجمن که شامل چهره های برجسته فرهنگ روسیه – نویسندگان، موسیقیدانان، کارگران تئاتر، روزنامه نگاران و غیره است، شناسایی بزرگترین پدیده های زندگی تئاتر مسکو را وظیفه اصلی خود می داند. این جایزه خصوصی و مستقل است که هر ساله برپایه نتایج فصل گذشته تئاتر مسکو اهدا می شود. این جایزه ارزش پولی ندارد و با نشان مجسمه ای کریستالی اعطا می شود.
برای شناسایی «بهترین ها از بهترین ها» شورایی از خبرگان تشکیل می شود که نامزدها را در حوزه های مختلف: بهترین کارگردان، طراح صحنه، نقش های زن و مرد و همینطور در یک نامزدی ویژه «برای خدمات طولانی و شجاعانه به تئاتر» معرفی می کند. هیئت ژوری که سالانه از چهره های مشهور فرهنگی تشکیل می شود، تصمیم نهایی را در مورد تأیید برندگان می گیرد. مراسم اهدای جوایز در کاخ شرمتف در کوسکوو برگزار می گردد.
جایزه استانیسلاوسکی
بنیاد استانیسلاوسکی به پاس خدمات کارگزاران خلاق تئاتر و همینطور نمایندگان نهادهای اداری و ساختارهای تجاری که سهم بسزایی در پیشرفت هنر تئاتر داشته اند، تأسیس شده است. این جایزه به بازیگران، کارگردانان، طراحان صحنه، آهنگسازان، نمایشنامه نویسان، مربیان تئاتر و منتقدان، برگزارکنندگان تئاتر و حامیان هنر اهدا می شود. یکی از اهداف این جایزه پشتیبانی از نامهای جدید در همه زمینه های هنرهای نمایشی است.
جایزه استانیسلاوسکی هر ساله با تصمیم هیئت داوران متشکل از چهره های برجسته تئاتر و عمومی روسیه اعطا می شود. ترکیب هیئت داوران با تصمیم موسسان تصویب می شود.
جوایز در رشته های: بهترین نقش آفرینی مرد در این فصل، بهترین نقش آفرینی زن، کارگردان، طراحی صحنه برای یک نمایش، موسیقی برای یک نمایش، بهترین معلم تئاتر، نقد، نمایشنامه نویسی و ایجاد یک تئاتر جدید اعطا میشود. همینطور سه جایزه ویژه به علت سهم ویژه در توسعه هنر تئاتر در روسیه و کشورهای مستقل مشترک المنافع و تئاتر جهان اهدا می شود.
از سال ۱۹۹۷، بنیاد استانیسلاوسکی جایزه ماهانه برتر مسکو را تاسیس کرد که برای بهترین بازیگری یا کارگردانی در نمایش های اول ماه اهدا می شود.
برای اهدای جایزه به نمایندگان دنیای تجارت – حامیان و حمایت کنندگان تئاتر – جایزه افتخاری ویژه استانیسلاوسکی تاسیس شده است. این جایزه شامل پاداش های مالی نمی گردد.

منبع: آبنما کار