آبنما کار: مرحوم احمد علی راغب در کتاب خاطرات شفاهی اش به دیدار خود و تعدادی دیگر از هنرمندان با حضرت امام خمینی (ره) اشاره و دیدگاه های ایشان پیرامون موسیقی و سرود را مرور کرده است.

خبرگزاری مهر -گروه هنر: ارتحال ملکوتی حضرت امام خمینی در چهاردهم خرداد ۱۳۶۸ بی شک یکی از با اهمیت ترین و تاثیرگذارترین رخدادها و اتفاقات تاریخ انقلاب اسلامی ایران است. بزرگترها و حتی دهه شصتی ها خوب می فهمند که وقتی از کلیدواژه «مهم ترین» درباره این روز تاریخی حرف می زنیم و می نویسیم، مقصود چیست؛ روزی تلخ و ناگوار، یک روز خیلی بد؛ یک روز خیلی مهم که از فردایش باید کارهای بسیار مهم تری انجام می گرفت تا سکان انقلاب در بین امواج متلاطم آن روزها که تا به امروز هم ادامه دارد، بتواند پس از پشت سر گذاردن یک جنگ هشت ساله نابرابر وارد شرایطی شود که این دفعه پیر و مرادش را همراه ندارد؛ یک روز مهم که بامداد آن برای ما با صدای بلند رادیو شروع شد؛ یک بامداد عجیب، یک بامداد متفاوت که تلخی و ناگواری اش همچنان دلمان را می لرزاند؛ «بسم الله الرحمن الرحیم، انا لله و انا الیه راجعون؛ روح بلند پیشوای مسلمانان و رهبر آزادگان جهان حضرت امام خمینی، به ملکوت اعلی پیوست…»
همین چند جمله بس بود که دلمان بلرزد، بدجور هم بلرزد، حتی آن بچه هایی که آن روزها درگیر و دار امتحانات خرداد ماه بودند و می رفتند که آماده شوند برای حضور در جلسه امتحان، آن روز، آن لحظه حال و احوال عجیبی داشتند، از یک طرف تمام امتحانات و آزمون های پیش روی خودرا در تعطیلی می دیدند که خب این اتفاقاً در ظاهر چیز بدی نبود اما از یک طرف به چهره های مات و مبهوت پدران و مادران و بزرگترهای خود نگاه می کردند که انگار دنیا بر سرشان خراب شده، انگار دنیا ایستاده بود و آنها مات به یک نکته خیره شده بودند و باورشان نمی شد که چه اتفاقی افتاده است.
یک اتفاق بد که ساعتی بعد، آن زمان که رسانه های دنیا به تلویزیون و رادیو محدود بود، ایران را نه، که دنیا را تکان داد. یک تکان شدید که ایران را تماماً سیاه پوش و خیلی از آدم های این سرزمین را در سیاهی و عزای کامل فرو برد. یک شوک خیلی مهم که تصاویر ثبت شده اش نشان داد شکوه عشق و باور حقیقی یک ملت به یک انسان آسمانی را؛ یک شکوه واقعی که مدتی گذشت تا همه بفهمند چه شوک بزرگی به آنها وارد شده است.

وقتی همه دست به کار شدند تا تاریخ را روایت کنند
حالا وقت آن رسیده بود که هرکسی هر کاری می تواند انجام دهد، تا ثبت این واقعه تاریخی، تا این اجتماعی باشکوه برای ثبت همیشگی در تاریخ یک ضمیمه فرهنگی هنری هم داشته باشد؛ پس آنهایی که رفیق انقلاب بودند، دست به کار شدند و شروع کردند به تولید آثار هنری مختلف که در آن روزهای سخت نمود عینی خودرا بیشتر در قالب عکس، نقاشی، خوشنویسی، گرافیک و موسیقی نشان داد و آثاری را در تاریخ فرهنگ و هنر این سرزمین ثبت نمود که بدون تردید فراموش نمی شوند. نمی شوند چون با تمام آنچه حاصل ذوق و انگیزه ذاتی هنرمندان و خالقانش بود، آفرینش شد و این چنین ماندگار شد در تاریخ؛ آنچنان که در این ۳۲ سال بارها و بارها و به دفعات در گزارش ها، پژوهش ها، آثار موسیقایی و نمایشی، فیلم های تلویزیونی و سینمایی، گزارش های رسانه ای و مکتوبات گوناگون به سمع و نظر مخاطبان و مردم رسیده اند که بعضی شان به علت رویکردهای اقتصادی و منفعت طلبانه فقط تولید شدند و رفتند در فراموشخانه اندیشه ها و برخی ها هم ماندگار شدند و مانده اند تا به امروز برای ما به رسم امانت.
اما در این میان، خوانش خاطرات شفاهی آدم هایی که بهر دلیلی با آنچه روایت شد حشر و نشر داشته اند نه فقط خواندنی و شنیدنی اند، که حتی برایتان دریچه های جدیدی را برای رسیدن به ابهامات باز می کنند که تا لحظه مواجهه با آن، نه در تلویزیون آنرا دیده و نه در جایی روایتش را خوانده بودید. خصوصاً این که این خاطرات شفاهی در زمینه موسیقی باشد که از همان ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی در بین هنرمندان و سیاستگذاران نظام جمهوری اسلامی با چالش های بسیار متفاوتی رو به رو بوده و همچنان نیز ادامه دارد.
یکی از این مجموعه روایت ها که به «خاطرات شفاهی» معروفند، مربوط به زنده یاد احمد علی راغب یکی از موثرترین هنرمندان حوزه موسیقی انقلاب اسلامی است که مطالعه خاطرات شفاهی این هنرمند فقید در کتاب «بانگ آزادی» تهیه شده در واحد «تاریخ شفاهی دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی» با تحقیق مهدی چیت ساز و مرتضی قاضی و تدوین محسن صفایی فرد است خواننده با دریچه های جدید و تازه ای از جریانات فرهنگی هنری تاریخ انقلاب اسلامی مواجه می کند که تا حالا کمتر کسی از آن خبردار بوده است.

دست اندرکاران این کتاب که زمستان سال ۱۳۹۸ پیش روی مخاطبان قرار گرفت، با تمرکز روی فعالیت ها و زندگی هنری مرحوم راغب که از او بعنوان یکی از اصلی ترین هنرمندان حوزه سرود و موسیقی انقلاب یاد می کنند، تلاش نموده اند تا در قالب یک نگاره رسانه ای که دارای جذابیت های مختلفی است به پیشینه حضور موسیقی و سرود در فضای کلی نظام جمهوری اسلامی ایران بپردازند که بطور قطع برای پژوهشگران و فعالان حوزه موسیقی دربرگیرنده ابعاد متفاوتی است.
مرحوم راغب در قسمتی از این کتاب بود که به دیدارش با امام خمینی (ره) همراه با تعدادی دیگر اشاره می کند که به بهانه تولید سرود «ای مجاهد ای شهید مطهر» به مناسبت شهادت آیت الله مطهری تولید و با استقبال مردم هم مواجه گردید. دیداری که در آن از زبان امام راحل و مرحوم حاج احمدآقا خمینی روایت های جالبی درباره موسیقی شده که قسمتی از آنرا در ادامه این مطلب از زبان مرحوم راغب می خوانید:
خبر دیدار حضرت امام (ره) محرمانه بود و نباید جایی می گفتیم
خبر دیدار حضرت امام (ره) محرمانه بود و نباید جایی می گفتیم. ابتدا قرار بود که من، آقای سبزواری، آقای گلریز و خود آقای حداد عادل باشیم، ولی بعد یکی دو نفر دیگر هم اضافه شدند. آقای فریدون شهبازیان که ناظر ضبط این اثر بودند و یک نفر دیگر از معاون های آقای حداد هم با ما آمدند.
یک روز در خرداد ۵۹ بود که آقای حداد عادل خبر دادند و گفتند: «ساعت هفت بامداد فردا خودتان را به رادیو برسانید. لباس معمولی و خودمانی و ساده بپوشید. لباستان طوری نباشد که نشان بدهد هنرمندید. حضرت امام حال مساعدی ندارند و خیلی تلاش نموده ایم که ما را به حضور بپذیرند». ایشان بیمار بودند و ناراحتی قلبی داشتند. دیدار ما هم پیش از عمل ایشان بود. سوار ماشین جیپ آهو شدیم و به سمت جماران رفتیم.
خبر دیدار حضرت امام (ره) محرمانه بود و نباید جایی می گفتیم. ابتدا قرار بود که من، آقای سبزواری، آقای گلریز و خود آقای حداد عادل باشیم، ولی بعد یکی دو نفر دیگر هم اضافه شدند. آقای فریدون شهبازیان که ناظر ضبط این اثر بودند و یک نفر دیگر از معاون های آقای حداد هم با ما آمدند آن زمان آسید حسن نوجوان کوچک اندامی بود که مدام توی حیاط می دوید و پاسدارها را اذیت می کرد. ما چند دقیقه در حیاط ایستادیم و بعد آقا سید احمد از آن بالا صدا کرد و گفت آقای حداد بفرمایید بالا. کفش هایمان را درآوردیم و بالا رفتیم. حالاً اصلای توی دلمان نبود و متوجه نبودیم می خواهیم حضرت امام را از نزدیک ببینیم. نمی دانستیم چه اتفاقی مقرر است بیفتد. هر کدام از ما توی دنیای خودمان بودیم.
وقتی داخل رفتیم، اول به سالن کوچک تری رسیدیم. آسید احمد با ما سلام و احوالپرسی کرد و همه مان را بوسید. آقای حداد عادل به نوبت ما را معرفی نمود و گفت ایشان آقای گلریز هستند که خوانندگی این سرود را به عهده داشته اند. بعد به ما گفت بچه ها شما بروید کمی آن طرف تر بایستید. به آقای سبزواری اشاره نمود و گفت ایشان آقای سبزواری هستند. آسید احمد اظهار داشت: «بله به ایشان که ارادت داریم و خدمتشان بوده ایم». آقای سبزواری هم رفتند پیش آقای گلریز ایستادند. بعد هم به من اشاره کردند و گفتند ایشان هم آقای راغب، آهنگساز اثر هستند. آقای حداد به آقای شهبازیان و آن دوست دیگرشان اشاره کردند و گفتند آقای شهبازیان هم در ساخت این قطعه تلاش بسیاری کرده اند. آسید احمد گفتند: «بسیار خوب، با هم بیایید.»
به این ترتیب همگی با هم به حضور حضرت امام رفتیم. حضرت امام روبه روی ما نشسته بودند. ما بمحض این که وارد سالن شدیم، نطقمان بسته شد و همچنین ماندیم که حالا چه کار باید بکنیم. ابتدا سلام کردیم چون از ایشان دور بودیم و ایشان در انتهای سالن بودند، کوشیدیم سلام را بلندتر بگوییم. سرمان را هم تکان دادیم، همه از هم تبعیت می کردیم. هر کسی هر حرکتی که انجام می داد، بقیه همان حرکت را انجام می دادند. ایشان با حرکت دست به ما اشاره کردند که جلو برویم.
امام آن روز عرقچینی روی سرشان گذاشته بودند و یک چفیه سفید روی شانه شان بود. با یک ردا نشسته بودند، لباسشان عبا نبود. روی مبل نشسته بودند و میز کوچکی هم جلوی ایشان بود. ما جلوتر رفتیم تا تقریباً به دو قدمی ایشان رسیدیم. آنجا آسید احمد گفتند آقا، ایشان آقای گلریز هستند که خواننده سرود بوده اند. حضرت امام سرشان را تکان دادند. آقای گلریز سرش را پایین آورد و ایشان پیشانی آقای گلریز را بوسیدند. آقای گلریز هم دست حضرت امام را بوسیدند. ما هم فهمیدیم که باید همین کار را انجام دهیم. بعد به آقای سبزواری اشاره نمود و گفت ایشان آقای حمید سبزواری یا درواقع حسین ممتحنی هستند.

وقتی امام درباره اوضاع و احوال موسیقی با هنرمندان حرف زدند
بعد آسید احمد به من اشاره کردند و گفتند ایشان هم آقای راغب هستند که آهنگ ساز این سرود بوده اند. خم شدم و ایشان پیشانی ام را بوسیدند. من هم دستشان را بوسیدم. در صورتیکه هنوز دست ایشان در دستم بود پرسیدند: «اهل کجا هستی؟» گفتم: «از بندر انزلی هستم آقا». ایشان گفتند: «آهنگ بدون شعر این سرود را هم شنیده ام؛ کار خوبی است.» بعد به آقای حداد گفتند: «شما جلو بیایید». آقای حداد عادل جلو رفت و گردن و پیشانی و دست آقا را بوسید. اصلاً داشت از خود بی خود می شد. ما هم همچنین دورتادور، دو زانو نشستیم.
حضرت امام گفتند: «من بیشتر سرودهای شما را شنیده ام». سید احمد برای من در این دستگاه می گذارد و من گوش می کنم. یک دستگاه ضبط کوچک کاست کنارشان بود که به آن اشاره کردند. بیشتر آنها را قبول دارم و خوب است، ولی شما ابتدای کار هستید و باید تجربه کسب کنید حضرت امام گفتند: «من بیشتر سرودهای شما را شنیده ام». سید احمد برای من در این دستگاه می گذارد و من گوش می کنم». یک دستگاه ضبط کوچک کاست کنارشان بود که به آن اشاره کردند و گفتند: «بیشتر آنها را قبول دارم و خوب است، ولی شما ابتدای کار هستید و باید تجربه کسب کنید. باید کم کم و در عمل بدانید که چگونه و چه کاری را انجام بدهید. موسیقی ما باید از موسیقی دوره پهلوی فاصله بسیاری بگیرد. ما اگر موسیقی را تایید نماییم، آن موسیقی را تایید می نماییم که موسیقی های دیگر نتواند به آن داخل شود. من موسیقی شهید مطهری شما را چندین بار گوش کرده ام و آنرا تایید می کنم. اگر همچنان این راه را ادامه بدهید، شخصاً از شما حمایت می کنم. اگر هم مشکلی یا کاری داشتید، با سیداحمد صحبت و مطرح کنید.»
آقای حداد عادل گفتند: «آقا، من مدام با آقاسیداحمد در ارتباط هستم». حضرت امام گفتند: «نه فقط حالا، اینها برای همیشه باید حمایت شوند.» بعد حضرت امام ادامه دادند: «اینها نشان داده اند که کارشان را بلدند و می توانند کار بکنند. ولی باید خیلی مواظب باشند. البته عده ای هم باید مواظب خود اینها باشند. بعد خطاب به ما گفتند: «شما کار خودتان را بکنید و همین راه را ادامه بدهید.»حال همه ما طوری بود که اگر یک پلک می زدیم، اشک از چشمانمان جاری می شد. بلند شدیم و باردیگر دست ایشان را بوسیدیم. در صورتیکه تک تک ما دستشان را می بوسیدیم، دعای کوتاهی را به تعداد ما زمزمه کردند. متوجه شدم که وقتی نفر بعدی دست ایشان را می بوسید، حضرت امام باردیگر این دعا را از سر می خوانند. بعد در صورتیکه صورت ما به سمت ایشان بود به عقب حرکت کردیم و تا در اتاق آمدیم حضرت امام به آقای حداد گفتند آقایان بروند پائین چای بخورند.
وقتی از پله ها پائین رفتیم، پس از چند دقیقه آقاسیداحمد هم پائین آمد. کاغذی در دست داشت، اظهار داشت: «خب، کمی راجع به مشکلاتتان صحبت کنید.»گلریز گفت آقا تمام سرودهای ما را به کاست تبدیل می کنند و بدون مجوز می فروشند. من هم گفتم آقا اینجا جای این حرف ها نیست! اصلاً آرزوی ما این است که همه سرودهای ما کاست بشود و مردم بشنوند. این حرف ها یعنی چه آقا!؟ البته مشکلاتی داریم. ما هنوز واحد موسیقی نداریم. رادیو سالیان سال متولی موسیقی کشور بوده است. ما الان نمی دانیم سرمان بر بالین چه کسی است.

حضرت امام مجوز آغاز به کارم در موسیقی پس از انقلاب را صادر کردند
مشکلاتمان را یکی یکی می گفتیم و آقا سید احمد یادداشت می کرد. اظهار داشت: «الان به نظرشان باید چه کار کنیم؟» درخواست کردیم که اصلاً واحد موسیقی تشکیل بدهیم. شبیه اداره باشد و مدیرتیش نماییم. گفتیم: «همه واحدها الان فعال شده اند و دارند کار می کنند، ولی برای موسیقی هنوز هم تلفنی هماهنگ می شود. پیش از انقلاب، نوازنده ها از رادیو و تلویزیون کارت شناسایی داشتند و با آن یک پُزی هم می دادند که ما از رادیوتلویزیون هستیم. آن زمان نوازنده خیلی زیاد بود. لاله زار هم نوازنده های زیادی داشت. ولی آنهایی که در رادیو و تلویزیون کار می کردندف کارت شناسایی داشتند.». اظهار داشت: این مشکل را حل می کند؟ گفتیم: «بله.» این مشکلات یادداشت شد. گفتند: «پس واحد موسیقی تشکیل بدهید و کارت صادر کنید.» در حقیقت با این اتفاق حضرت امام مجوز آغاز به کارم در موسیقی پس از انقلاب را صادر کردند.
سیداحمدآقا گفتند: «آقای حداد، ببینید آقایان چه می خواهند. کم کم نیازها و احتیاجات اداری و هر کار دیگری که باید بشود، برطرف کنید و کارهای لازم را انجام بدهید؛ مخصوصاً که حالا دیگر حضرت امام هم تایید کرده اند». بعد ادامه دادند: «البته دشمنی ها پس از این بیشتر هم خواهد شد و طبیعتاً هر کس حرکت نماید، سنگ هم می خورد، پس حواسشان بیشتر جمع باشد و کار خودتان را بکنید.»

منبع: آبنما کار