آبنما کار: آذربایجان شرقی دو نوع پروانه جنگلی که در مناطق گردشگری جنگل های ارسباران حالت طغیانی پیدا کرده اند، حالا با حضور و کمک انسان درحال نابود کردن بهشت آذربایجان هستند.
جنگل های ارسباران با ۱۶۴ هزار هکتار وسعت از بکرترین مناطق جنگلی ایران به لحاظ تنوع گونه های گیاهی و جانوری شمرده می شود، اما حالا این حجم از منابع عظیم خدادادی که در اختیار ما قرار دارد، نیازمند حفاظت و حراست است.
این میراث طبیعی که زیستگاه افزون بر ۳۰۰ نوع گونه جانوری شامل ۲۱۵ گونه از پرندگان، ۲۹ گونه از خزندگان نادر، ۴۸ گونه از پستانداران و ۱۷ نوع ماهی است، در آذربایجان شرقی از شهرستان هوراند و اهر گرفته تا شهرستان کلیبر و خداآفرین ریشه دوانده و از نسل های دور برای ما به یادگار مانده است.
این منطقه که از طرف یونسکو بعنوان منطقه ای حفاظتی و ذخیره گاه زیست کره انتخاب شده، بیش از ۱۳ درصد پوشش گیاهی ایران را در خود جای داده است. ارسباران، ثروتی عظیم از طلای سبز طبیعت است که در مقیاس جهانی به تنهایی معادل ۳۴ درصد پوشش گیاهی کشور ارمنستان، ۲۵ درصد از پوشش گیاهی کشور آذربایجان، ۲۵ درصد پوشش گیاهی فرانسه، ۲۵ درصد پوشش گیاهی گرجستان و ۱۷ درصد پوشش گیاهی کشور ایتالیا است.
ارسباران این روزها در وضعیت چندان خوبی قرار ندارد. به سبب خشکسالی و گرمای بالای هوا که منجر به آتش سوزی های ناخواسته می شود از یک سو و طغیان آفات از طرف دیگر، این جنگلها دیگر توان مبارزه ندارند، برای اینکه انسان وارد چرخه طبیعی آن شده و اکوسیستم پروانه ها و دشمنان طبیعی آنها را با مشکل مواجه کرده است.
پروانه های دم قهوه ای بلوط و ابریشم باف ناجور، از دهه ۸۰ در منطقه ارسباران دیده شده اند. آنها جزوی از چرخه طبیعی جنگل هستند و خود جنگل می تواند به تنهایی زمانی که به حال خود واگذار شده است، با آن مبارزه کند.
حضور انسان در جنگل، اختلال در چرخه زندگی حشرات و نابودی هایی که در این مناطق انجام می دهد در نهایت سبب شده تا از سال قبل شاهد قابل توجه آفت دو پروانه در مناطق مختلف جنگلی ارسباران باشیم.
مبارزه مکانیکی و بیولوژیکی در ارسباران شروع شده و بنا به قول مدیرکل منابع طبیعی آذربایجان شرقی، گردشگران باید تا اطلاع ثتنوی از حضور در منطقه اجتناب کنند، برای اینکه مبارزه با پروانه های جنگلی در مرحله محلول پاشی قرار دارد و ورود انسان موجب اختلال در روند کنترل جمعیت آنها می شود.
در این راستا، علی قنبری، معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان شرقی در گفت و گو با ایسنا، درباب آخرین وضعیت جنگل های ارسباران، می گوید: دو سال است که با طغیان دو نوع آفت پروانه دم قهوه ای بلوط و ابریشم باف ناجور در ارسباران مواجه هستیم که آفت پروانه ابریشم باف ناجور در شهرستان کلیبر و آفت پروانه دم قهوه ای بلوط در جنگل های منطقه شهرستان اهر و هوراند وجود دارند.
او ادامه می دهد: این آفت ها در حقیقت نوعی حشره بوده و قسمتی از خود جنگل هستند، یعنی وجود چنین آفت هایی جزو ملزومات همیشگی جنگل است که از گذشته در این اراضی وجود داشته و در آینده نیز باید وجود داشته باشند.
او می افزاید: خود جنگل در حالت عادی و بدون دست کاری، قدرت خودتنظیمی دارد، بطوریکه این حشرات به همراه سایر حشرات بصورت زنجیره غذایی از یکدیگر تغذیه می کنند و در نهایت، این شبکه غذایی متشکل از حشرات و سایر جانداران مثل بقیه اکوسیستم ها در وضعیت عادی و در کنار هم به زندگی خود ادامه می دهد.
قنبری با اشاره به اینکه این نوع آفات از دهه ۸۰ در منطقه ارسباران دیده شده است، بیان می کند: این آفت ها بطور معمول هر شش الی هفت سال حالت طغیانی پیدا می کنند و میزان جمعیتشان نیز بصورت بیش از اندازه افزایش می یابد و در نهایت به آستانه خسارت زایی وارد می شود. در این مرحله است که باید ما وارد عمل شویم و با اقدامات کنترلی این خسارت زایی را کاهش دهیم.
او اظهار می کند: مبادرت به مبارزه با این نوع آفت ها بطور معمول یک الی سه سال زمان می برد چونکه استفاده از هر نوع ابزار و امکانات کنترلی تنها موجب کاهش خسارت می شود که در حالت عادی باید این فرآیند کنترلی سه سال طول بکشد.
او تاکید می کند: این آفات در مناطق جنگلی بکر که دخالت انسان در آن، در کمترین حد بوده و یا اصلا دخالتی در آن منطقه ندارد، هیچگاه حالت طغیانی ایجاد نمی کنند. اینکه جمعیت یک حشره در یک منطقه افزایش می یابد، به خاطر دخالت های بشر است، یعنی بشر تعادل موجود در جنگل را بهم می زند و دشمنان طبیعی یک آفت را در موضع ضعف قرار می دهد تا در نهایت حشره موجود بعنوان آفت طغیان می کند.
معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه خسارت این آفت ها فقط بوسیله تغذیه برگ ها انجام می گیرد، اظهار می کند: برگ مرکز انجام فتوسنتز است و تمامی انرژی و موادغذایی گیاه برای رشد و ادامه حیات از این محل تامین می شود، وقتی آفتی از این برگ تغذیه می کند، در حقیقت موجب کاهش رشد سالانه گیاه می شود نه اینکه درخت کاملا خشک شود.
او می افزاید: اگر این طغیان آفت در مدت ۱۰ الی ۱۵ سال بصورت متوالی و مستمر باشد، در درختان ضعیف منجر به خشکیدگی می شود که خوشبختانه تا حالا این مورد در منطقه ارسباران اتفاق نیفتاده است برای اینکه هر ساله که آفت حالت طغیانی به خود گرفته، اداره کل منابع طبیعی وارد عمل شده و جمعیت آنرا کاهش داده است.
او ادامه می دهد: از سال قبل که حالت طغیانی این آفات شروع شد در مساحت ۲۰۰۰ هکتار مناطق جنگلی شهرستان اهر، ۱۰۰۰ هکتار مناطق جنگلی شهرستان هوراند و هم چنین ۲۳۰۰ هکتار مناطق جنگلی شهرستان کلیبر کانون های طغیان آفت شناسایی شده و عملیات کنترلی انجام گرفته است.
قنبری با اشاره به اینکه دو روش کنترلی آفت بصورت مکانیکی و بیولوژیکی وجود دارد، می گوید: گاها از روش بیولوژیکی بعنوان سم پاشی نام برده می شود که درست نیست برای اینکه اجازه ورود سم به جنگل و کنترل هر نوع بیماری و یا آفت به این شیوه وجود ندارد.
او با اشاره به اینکه روش مکانیکی موثرتر از روش بیولوژیکی است، ادامه می دهد: در سال ۹۹ مبادرت به جمع آوری شفیره و لانه های زمستان گذران آفت پروانه دم قهوه ای در اهر و هوراند و توده های تخمی آفت ابریشم باف ناجور در کلیبر به روش مکانیکی کردیم. در هر توده تخمی آفت، حدود ۵۰۰ تخم حشره وجود دارد که در صورت جمع آوری آن توده انگار که ۵۰۰ حشره در فصل بهار جمع آوری شده است.
او می افزاید: امسال بصورت مستمر جنگل های ارسباران را پایش می نماییم و حتی کارگروه تخصصی گیاهپزشکی متشکل از محققین مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان، اساتید دانشگاه تبریز و متخصصان اداره کل منابع طبیعی استان در این اداره کل تشکیل یافته که بصورت مرتب از منطقه بازدید کرده و موارد را پایش می کنند.
معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان شرقی متذکر می شود: در ابتدای سالجاری نیز پیش بینی کردیم که جمعیت آفت پروانه در ارسباران حالت طغیانی خواهد داشت و باید تدابیری بیندیشیم که بر این اساس نیز برای نخستین بار محلول پاشی را در دستور کار قرار دادیم.
او بیان می کند: حشره و یا آفات جنگل های ارسباران، هر کدام دارای یک چرخه زیستی هستند یعنی همیشه به یک شکل دیده نمی شوند. این آفات در ابتدا بصورت تخمی هستند و سپس در اوایل فصل بهار تبدیل به لارو می شوند. لارو ابریشم ناجور در جنس نر پنج سن و در جنس ماده شش سن دارد. این لاروها بعد از اتمام دوره آخر خود تبدیل به شفیره و سپس پروانه شده و در نهایت بار دیگر به شکل تخم وارد پاییز و زمستان می شوند.
او با اشاره به اینکه محلول پاشی یا همان محلول بیولوژیک فقط می تواند بر روی لارو سن یک و دو تاثیر بگذارد و بر سایر سنین تاثیری ندارد، می گوید: بیشترین تغذیه برگ آفت و یا بیشترین خسارت به جنگل نیز در همین سن لارو انجام می گیرد، بنا بر این علارغم اینکه روش بیولوژیکی با محدودیت های زیادی مثلا بازه زمانی محدود ۱۰ روزه لاروهای سنین یک و دو و شرایط آب و هوایی خاص(بدون باران، باد و نور) مواجه هست، برای کاهش جمعیت آفات مبادرت به استفاده از روش محلول پاشی هوایی و دستی کردیم.
قنبری درباب برنامه های این اداره کل برای روزهای آتی، اظهار می کند: جمع آوری مکانیکی آفات باید در سن خاصی انجام بگیرد، بدین جهت جمع آوری شفیره ها را از هفته آتی شروع خواهیم کرد ولی بیشتر تمرکز ما بر روی جمع آوری مکانیکی توده های تخمی و لانه های زمستان گذران در پاییز و زمستان خواهد بود.
او متذکر می شود: پیش بینی می نماییم که با تداوم این روند کنترلی، سال آتی آخرین سال طغیان آفات جنگل ارسباران خواهد بود و تا پنج الی شش سال آتی طغیانی از این بابت نداشته باشیم.
او در ادامه با اشاره به ممنوعیت ورود به منطقه ارسباران، اظهار می کند: کانون طغیان آفت ها همان مناطق گردشگری شامل پارک جنگلی فندقلو اهر و پارک جنگلی مکیدی کلیبر می شود بدین جهت سفارش می نماییم که افراد بومی و غیربومی به منطقه ورود نیابند تا امکان سرایت با سایر نقاط کم شود و در عملیات اجرائی با مشکل مواجه نشویم.
معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان شرقی در خاتمه تاکید می کند: در فصل آتش سوزی قرار داریم و می دانیم که خسارت آتش سوزی در جنگلها کمتر از آفات نیست. از گردشگران خواهشمندیم تا در زمان ورود به محدوده جنگلی حتما موارد زیست محیطی را رعایت نمایند و از روشن کردن آتش اجتناب بورزند تا نقشی در حفظ جنگل نقش داشته باشند و بتوانیم این فصل گرم را به بهترین وجه سپری نماییم.

منبع: آبنما کار