آبنما کار: قم این مسجد از نظر معماری تلفیقی با سبک معماری قدیم و اسلوب ساختمان سازی جدید تولید شده و استواری مسجد به اندازه ای است که کارشناسان معماری عمری هزار ساله برای آن پیش بینی کرده اند و از نظر تزئینات و کاشی کاری و جلوه های هنری اسلامی از نمونه های بدیع کاشی کاری در قرن حاضر است.
۲۱ آگوست ۱۹۶۹ میلادی مصادف با ۳۰ مرداد ۱۳۴۸ هجری شمسی یکی از شهروندان رژیم غاصب صهیونیستی مبادرت به آتش زدن مسجدالاقصی قبله اول مسلمانان کرد که در این اقدام بیش از ۱۵۰۰ مترمربع از فضای این مسجد که قبله اول مسلمانان است در آتش سوخت.
بعد از گذشت سال ها از این اقدام توهین آمیز به مسجدالاقصی که از اهمیت ویژه ای میان مسلمانان برخوردارست با پیشنهاد سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی جمهوری اسلامی ایران در سی امین اجلاس وزرای امور خارجه کشورهای اسلامی در تهران در سال ۱۳۸۲ به تصویب رسید که در امتداد تحکیم مساجد در توسعه فرهنگ و ارزش های اسلامی، سالگرد این واقعه در تقویم بعنوان روز جهانی مسجد تعیین شود و این پیشنهاد مورد پذیرش سایر کشورهای اسلامی نیز قرار گرفت.
بدین جهت ما نیز به مناسبت روز جهانی مسجد که از مهم ترین پایگاه های مردمی وحدت بخش در اسلام بشمار می رود به معرفی مسجد اعظم قم در جوار بارگاه ملکوتی کریمه دوده (س) می پردازیم؛
مسجد اعظم قم یکی از آثار دینی باعظمتی است که به همت مرجع تقلید عالم تشیع، حضرت آیت الله العظمی سید حسین طباطبایی بروجردی تأسیس شد و انگیزه اصلی آن فقیه فرزانه از بنای چنین مسجد عظیمی، این بود که زوار حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) از فضای روحانی مسجدی مناسب در جوار بارگاه ملکوتی کریمه دوده (س) بهره ببرند و علاوه بر آن گسترش بیش از پیش حوزه علمیه مقدسه قم، نیازمند فضایی وسیع و مناسب جهت برگزاری دروس حوزویان بود.
قسمتی از زمین فعلی مسجد، خانه های شخصی و مسافرخانه بود و ضلع غربی حرم مطهر با توجه به این بناها نمای مناسبی نداشت؛ بدین سبب آیت الله بروجردی تصمیم گرفت این مکان ها را خریداری و مسجد بزرگی بنا نماید و از آنجا که برای مؤسس فقید، جلب رضایت کامل افراد هنگام خرید خانه های اطراف حرم، در اولویت قرار داشت با تلاش اعضای دفتر معظم له رضایت کامل از افراد برای ساخت این مسجد به دست آمد.
کلنگ بنای مسجد در روز ۲۱ تیرماه ۱۳۳۳ برابر با یازدهم ذی قعده ۱۳۷۴ ه. ق و هم زمان با سالروز ولادت باسعادت امام رضا (ع) در مراسم باشکوهی به دست آیت الله بروجردی به زمین زده شد و بلافاصله مقدمات ساختمان و خرید زمینهای اطراف آن شروع گردید. کارهای عمده ساختمانی مسجد در مدت شش سال کار متمادی به انتها رسید و مسجد اعظم در سال ۱۳۴۰ با اقامه نماز جماعت توسط حضرت آیت الله بروجردی افتتاح و مورد بهره برداری قرار گرفت.
ساختمان مسجد به سبک معماری اسلامی و دارای چهار شبستان و یک کتابخانه است که مجموع مساحت ساختمان و صحن مسجد و کتابخانه در حدود دوازده هزار مترمربع است. شبستان زیر گنبد به مساحت چهارصد مترمربع و شبستان های جانبی آن هرکدام نهصد مترمربع و شبستانی در طرف شمال مسجد با مساحتی حدود سیصد مترمربع قرار دارد و در ضلع غربی این مسجد یک سالن آسایشگاه برای خادمان راه اندازی شده است و وجود حوضی در وسط زیبایی آنرا دوچندان کرده است. وجه نام گذاری این مسجد به نام «اعظم» به خاطر بزرگی و وسعت آن بوده است.
گنبد بسیار بزرگ آن به قطر ۳۰ متر و ارتفاع ۱۵ متر از پشت بام و ۳۵ متر از کف شبستان است که دو طرف آن دو گلدسته بلند به قطر ۲۰/۳ متر و ارتفاع ۲۵ متر از پشت بام و ۴۵ متر از سطح زمین بنا شده است و دو مأذنه در دو طرف ضلع شمالی به ارتفاع ۵ متر از پشت بام دارد و یک برج با ساعت زنگی بزرگ در ضلع شمالی مسجد قرار دارد که از چهار جهت دیده می شود.
طراحی مسجد توسط معمار معروف آقای محمدحسین لرزاده انجام گرفت و امور اجرائی ساختمان از جانب مؤسس فقید به آقای رضا شاهپوری از تجار تهران و آقای ابوالقاسم صاحب جمعی واگذار شد و کاشی کاری بسیار نفیس آن توسط استاد حسین برهانی اصفهانی انجام شده است.
این مسجد از نظر معماری تلفیقی با سبک معماری قدیم و با اسلوب ساختمان سازی جدید تولید شده و استواری مسجد به اندازه ای است که کارشناسان معماری عمری هزارساله برای آن پیش بینی کرده اند و از نظر تزئینات و کاشی کاری و جلوه های هنری اسلامی از نمونه های بدیع کاشی کاری در قرن حاضر است.
گنبد مسجد اعظم از داخل و خارج با تزئینات متنوع و کاشی کاری است و چهارگوشه آن نیم طاقی بالا آمده است و صورت مربع با نقشه یزدی به شکل فلکه در آمده و نیز با طاق پوششی عرق چینی آن بالا آمده است.
مجموع هزینه های بنای مسجد با انجام صرفه جوئی های لازم حدود شش میلیون تومان بود که قسمتی از این مبلغ را خود مؤسس معظم تقبل کردند و بقیه بوسیله کمک های مردمی به مرور زمان تهیه شد. هزینه های مربوط به انجام کاشی کاری های مسجد در آن زمان حدود دو میلیون تومان برآورد شد.
از روز بنای مسجد، توجه ها به این مسجد باعظمت جلب شد و علما و شخصیت های شیعه و سنی از آن بازدید به عمل آوردند.
با برگزاری درس خارج آیت الله بروجردی در سال ۱۳۴۰ در مسجد اعظم، این مسجد به مرکزیت حوزه علمیه قم تبدیل شد و پس از ایشان نیز مراجع معظم تقلید؛ ازجمله آیت الله العظمی امام خمینی (ره) و آیت الله العظمی گلپایگانی و دیگر اعاظم و مراجع حوزه درس خارج خودرا در این مسجد برگزار می کردند و به مرور زمان با استقبال اساتید و فضلای حوزه، درس های پرجمعیت سطح حوزه هم در این مسجد انجام شد.
در دهه آخر ماه مبارک رمضان سال ۱۳۷۱ شمسی باوجود شمار زیاد زوار و احساس نیاز به فضاهای بیشتر در جوار بارگاه ملکوتی حضرت معصومه (س) و عدم امکان بهره برداری شایسته از فضا و امکانات وسیع مسجد اعظم که باهدف بنیان گذار آن موافقت نداشت طبق فرمان مقام معظم رهبری به تولیت آستان مقدس حضرت معصومه سلام الله علیها با رعایت موازین شرعی و قانونی حائل بین مسجد اعظم و مسجد بالاسر حرم مطهر برداشته شد و به دنبال آن امور اداری و خدماتی آن بر عهده آستان مقدس حضرت معصومه (س) قرار گرفت.

منبع: abnamakar.ir