به گزارش آبنما کار طرح تحقیقاتی «استفاده از فناوری لیزر در پاکسازی سطح آثار آهنی تاریخی» با استفاده از نمونه های آثار آهنی متعلق به محوطه «ارزانفود» همدان توسط پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی ـ فرهنگی انجام شد.
به گزارش آبنما کار به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، شیبا خدیر، مجری این طرح، پاکسازی سطح آثار تاریخی را یکی از اقدامات چالش برانگیز در امر مرمت آثار تاریخی دانست و اظهار داشت: در این عرصه، روش های گوناگونی برای پاکسازی اصولی و علمی، مورد استفاده مرمتگران قرار می گیرد که هر کدام، مزایا، معایب و محدودیت های خاص خویش را دارد.
وی تصریح کرد: استفاده از لیزر بعنوان ابزاری با قابلیت های ویژه، همواره مطرح بوده است و از این فنآوری در امتداد تصویربرداری و مستندنگاری، تشخیص و پاکسازی در حفاظت و مرمت آثار تاریخی استفاده می شود.
این پژوهشگر اضافه کرد: لیزر (تقویت نور نشر برانگیخته) بعد از اختراع در سال ۱۹۶۰ با رشد و توسعه سریع خود، بعنوان ابزاری مؤثر در علوم و صنایع مختلف تبدیل گشته و استفاده از آن در پاکسازی سطح آثار تاریخی توسط “جان آسموس” در دهه ۸۰ میلادی شروع شده و تا کنون پیوسته درحال رشد و تکامل است.
او در میان نمونه کارهای انجام شده در سالهای اخیر توسط پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی ـ فرهنگی در حوزه استفاده از لیزر، به پاکسازی سطح مفرغ های متعلق به محوطه میراث جهانی بم، پاکسازی الیاف فلزی متعلق به پرچم نادری و رسوب زدایی سطح نقره تاریخی اشاره نمود و اظهار داشت: بهره گیری از این فنآوری در کنار سایر روش های معمول پاکسازی برای تکمیل و بهبود عملیات حفاظت از آثار فلزی نقش بسزایی دارد و این روش به سبب عدم تحمیل فشار مکانیکی خارجی بر اشیاء، بسیار ترد و تغییریافته می تواند در درمان برای جلوگیری از خرد شدن بیشتر، کاربرد مفیدی داشته باشد.
خدیر امکان پاکسازی دقیق جزئیات و لایه های سطحیِ ظریف را از مزایای دیگر استفاده از لیزر برشمرد و بیان کرد: یکی از خصوصیت های اصلی پرتولیزر به سبب تک رنگ بودن آن، فرق قائل شدن بین سطح پاکیزه شده و لایه مدنظر برای حذف است. از طرفی، استفاده از این روش به سبب تخریبی بودن احتیاج به آگاهی و دانش کافی دارد.
این پژوهشگر با اعلان اینکه در مورد آثار آهنی تاریخی استفاده از لیزر برای پاکسازیِ چسب ها و پوشاننده های آثار آهنی و پاکسازی محصولات خوردگی حجیم کاربردهای گسترده ای دارد، اظهار نمود: اشیاء آهنی همواره با پدیده خوردگی روبه رو هستند و با محصولات خوردگی متنوعی پوشیده می شوند به سبب این تغییرات، آثار شکننده، متخلخل و فاقد مغز فلزی می شوند؛ بنابراین در صورت احتیاج به پاکسازی سطحی، باید از روش های مطمئن بدون فشار مکانیکی بهره برد تا هم بتوان مواد اصلی و هم اطلاعات ساختاری جزئی روی سطح آثار را حفظ کرد.
به قول مجری طرح استفاده از فناوری لیزر در پاکسازی سطح آثار آهنی تاریخی، برای پاکسازی آثار آهنی بیشتر از لیزر ND: YAG استفاده می شود.
خدیر هدف از این تحقیق را بررسی تأثیر پرتوهای لیزر روی سطح آهن های تاریخی دانست و اظهار نمود: در این پژوهش از لیزرهای ND: YAG و CO۲ استفاده شده که با کمک روش های میکروسکوپی و آنالیز دستگاهی به بررسی این تأثیر در پاکسازی سطح پرداخته می شود.
به قول این پژوهشگر، نمونه های مورد استفاده در این پژوهش، آثار آهنی متعلق به محوطه ارزانفود همدان بوده و نتایج به دست آمده تا کنون (از فاز اول این طرح) حاکی از حذف رسوبات سطحی محیطی است، لیکن در نواحی با تغییر رنگ ناشی از تبدیل و تحولات محصولات خوردگی روبه رو هستیم.
وی بیان کرد: بررسی بیشتر تأثیر طول موج های مختلف لیزر و سایر متغیرهای آن در ادامه این طرح، انجام می شود و نتایج به دست آمده مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.
مجری طرح استفاده از فناوری لیزر در پاکسازی سطح آثار آهنی تاریخی اظهار داشت: این طرح توسط پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی ـ فرهنگی با همکاری پرستو نعیمی طرئی، فرشته رحیمی، نازلی دارخال (پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی ـ فرهنگی)، هادی ملکی (پژوهشگاه علوم فنون هسته ای)، اسماعیل همتی ازندریانی (دانشگاه بوعلی همدان) و علی خاکسار (میراث فرهنگی استان همدان) در دست انجام است.
«ارزانفود» در جنوب شرق شهر همدان واقع شده است. روستای ارزانفود حدودا جزو آخرین روستاهای دره یلفان همدان است. در غرب روستا و در میان مزارع کشاورزی، تپه تاریخی وسیعی به چشم می خورد که سفال های سطحی آن، دوره های اسلامی و تاریخی بخصوص اشکانی را معرفی می کند. در بستر این تپه، شهری اشکانی با دالان های متعدد، پنهان شده بود. این شهر دستکندِ زیرزمینی در سال ۱۳۸۹ اتفاقی کشف شد. این مجموعه با تعداد زیادی اتاق در عمق سه تا پنج متری زمین واقع شده است. در بررسی و جستجوهای انجام شده این مجموعه در دوره تاریخی اشکانی شکل گرفته و در دوره های بعد بخصوص دوره های مختلف اسلامی مورد استفاده قرار گرفته است.

منبع: abnamakar.ir