به گزارش آبنما کار موسیقی متن و تیتراژ سریال مسافری از هند به آهنگسازی محمد مهدی گورنگی از آثار ساختارشکنی است که بعد از انتشار با واکنش های جالب توجهی میان مخاطبان مواجه گردید.
دریافت 2 MB
خبرگزاری مهر – گروه هنر – علیرضا سعیدی: کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می کند با انتخاب عناصر، فرم ها و چینش ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان مبحث قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف الزامی ایجاد می شود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور می کند.
آنچه بهانه ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری بر ماندگارترین و خاطره سازترین موسیقی های در ارتباط با برخی برنامه ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای خیلی از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع باردیگر به آنها برای ما در هر شرایطی می تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره بازی که بعد از آغاز و انتشار آن در نوروز ۱۴۰۰ استقبال مخاطبان، ما را بر آن داشت در چارچوب یک خاطره بازی هفتگی در ایام جمعه هر هفته، روح و ذهنمان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال هایی که حالمان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.
«خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که به صورت هفتگی می توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آنرا دنبال کنید.
در سی و نهمین شماره از این روایت رسانه ای به سراغ موسیقی تیتراژ مجموعه تلویزیونی «مسافری از هند» به کارگردانی قاسم جعفری، آهنگسازی محمد مهدی گورنگی و خوانندگی مهرداد هویدا رفتیم که به سال ۱۳۸۱ از شبکه سوم سیما پیش روی مخاطبان قرار گرفت و به علت ساختارشکنی هایی که طی آن سال ها در کارهای قاسم جعفری دیده می شد، توانست با استقبال خیلی خوب بینندگان مواجه شود. سریالی که موسیقی متن و تیتراژش به یقین یکی از مهم ترین مؤلفه های معرفی هرچه بهترش بوده و همچنان جزو خط شکنان سریال های سیما در حوزه مخاطب و داستان پردازی به حساب می آید.
این خصوصیت پس از ساخت این مجموعه در کمتر سریالی تجربه شد و باوجود تمام کم و کاستی هایی که داشت، هم توانست در زمره سریال های ساختارشکن سیما باشد و هم معرف تعداد زیادی از بازیگران سریال به جریان حرفه ای بازیگری لقب گیرد. کما این که در دورانی که نظرسنجی ها و آمارها بیشتر از این سال ها مورد توجه و دقت بود، سریال «مسافری از هند» بعنوان یکی از پربیننده ترین سریال های تلویزیون پس از پیروزی انقلاب اسلامی ارائه شد.

سریال «مسافری از هند» مجموعه تلویزیونی بود که سال ۱۳۸۱ به کارگردانی قاسم جعفری و تهیه کنندگی صدیقه صحت از شبکه سوم سیما روی آنتن رفت. این مجموعه روایت بخشی از زندگی شخصیتی به نام رامین نادری است که برای درس خواندن به هندوستان می رود. او که مقرر است با دختر دایی خود پروانه ازدواج کند، با دختری هندی به نام سیتا آشنا و او را برای ازدواج به ایران می آورد، اما ورود سیتا به ایران مشکلاتی را به وجود می آورد که همه این اتفاقات سرمنشا اتفاقات تازه تری است.
شیلا خداداد در نقش سیتا، سروش گودرزی در نقش رامین، حمید گودرزی در نقش فرزاد، نسرین مقانلو در نقش سیمین، شیرین بینا در نقش فروغ، الهام حمیدی در نقش پروانه، عنایت شفیعی در نقش دایی جلال، مجید مشیری در نقش منصور، ایرج نوذری در نقش عموی سیتا، بهنوش طباطبایی، فرزاد حسنی در نقش آرش، علیرام نورایی در نقش وکیل شرکت، علی جاویدفر در نقش شریک سابق منصور، زهره فکور صبور در نقش دوست سیتا، کامران فیوضات در نقش آبدارچی شرکت، حسن اسدی در نقش شوهر دوست سیتا، توران قادری در نقش عمه حوری، فلور نظری در نقش زن عموی سیتا، سیامک قاسمی در نقش افسر تحقیق، داریوش سلیمی در نقش محافظ عموی سیتا، شبنم معززی در نقش دوست سیمین، فرحناز منافی ظاهر در نقش مادر سیتا همچون هنرمندانی بودند که در این سریال حضور داشتند.

اما همان گونه که اشاره شد، موسیقی تیتراژ سریال «مسافری از هند» شناسنامه اصلی معرفی مجموعه ای است که در دوران پخش، علاوه بر داستان پردازی جسورانه و کمتر تجربه شده ای که محتوای سریال داشت، دست به حرکت جدیدی در عرصه تیتراژها زد که تا آن زمان آنچنان که باید مورد توجه قرار نمی گرفت و این محمد مهدی گورنگی بود که با عنایت به پیشینه موسیقایی اش در حوزه های دانشگاهی، تجربه های مختلف و پژوهش هایی که در حوزه موسیقی اقوام و موسیقی ملل داشته، کوشش کرد تا هم تراز با داستان و محتوای سریال موسیقی را به مخاطب معرفی نماید که تجلی آن در تیتراژ ابتدایی سریال نمود پیدا کرد، آن هنگام که دکلمه شیلا خدادادِ جوان روی شعری از مرحوم افشین یداللهی و خوانندگی مهرداد هویدا اثری را پیش روی مخاطبان قرار داد که در چارچوب یک اثر در ژانر موسیقی پاپ و تمرکز روی موسیقی هندوستان تیتراژی کاملاً متفاوت و جذاب از آب درآمد.
تیتراژی که بعدها حتی سوژه خیلی از آثار نوشتاری و تصویری دیگر در چارچوب طنز هم شد و نشان داد که موسیقی تیتراژ یک مجموعه ملودرام چگونه می تواند با اندکی بدعت، خلاقیت و توجه به مبحث تلفیق توسط اهنگساز کاربلدی چون محمد مهدی گورنگی این چنین در جان و دل مخاطب رسوخ کند و ملودی اش را تبدیل به یکی ماندگارترین آثار موسیقایی تلویزیون کند.

این محبوبیت تا آنجا ادامه پیدا کرد، که دست اندرکاران تولید موسیقی سریال هم تصمیم گرفتند تا در سال ۱۳۸۲ آن زمان که شرکت «ُسروش» بعنوان ناشر رسمی وابسته به سازمان صدا و سیما یکی از معتبرترین، بهترین و جریان ساز ترین ناشران ایران در حوزه های مختلف ادبی و موسیقایی بود، مبادرت به انتشار آلبوم موسیقی متن سریال «مسافری از هند» کنند.
در این آلبوم محمد مهدی گورنگی آهنگساز، نوازنده پیانو و سازهای الکترونیک، نرگس طرفی نژاد دستیار آهنگساز، افشین یداللهی شاعر، مهرداد هویدا خواننده ترانه هندی، علیرضا بلوری خواننده ترانه فارسی، شیلا خداداد دکلمه ترانه، فریبا اسدی هم خوان، ایرج نوذری ترجمه ترانه به هندی، همایون رحیمیان نوازنده ویولن، شهریار فریوسفی نوازنده سی تار، ناصر رحیمی نوازنده فلوت، کریم قربانی نوازنده ویولنسل، آرش احمدی نوازنده گیتار گروه اجرایی را تشکیل می دادند.

محمد مهدی گورنگی سال ۱۳۸۵ بود که طی گفتگوی تفصیلی که با خبرگزاری مهر داشت، درباره موسیقی متن و سبک انتخاب خود در حوزه های سینما و تلویزیون اظهار داشته بود: «من بیشتر از خصوصیت های خود تصاویر الهام می گیرم و سازهایم را بر مبنای تصاویر انتخاب می کنم و یا به عبارتی رنگ موسیقایی را با رنگ تصویر تطبیق می دهم. اغلب مجبور هستم بر مبنای محدودیت های مادی از موسیقی الکترونیک و سمپل ها هم در کنار سازهای کوستیک (استفاده از سازها توسط نوازنده) بهره ببرم. اما درصورتیکه محدودیتی از لحاظ مالی وجود نداشته باشد، ترجیح می دهم بیشتر از موسیقی آکوستیک استفاده کنم مگر این که رنگ خاصی از تصویر را دریافت کنم که با هیچیک از سازهای آکوستیک بتوان آنرا بیان کرد. در آن صورت به میل خود به سراغ موسیقی الکترونیک رفته و از میان سمپل ها صدایی را که متناسب با آن تصویر است پیدا می کنم.
گورنگی چگونگی تعامل آهنگساز و کارگردان را این گونه بیان کرده بود که: بعضی از کارگردانان اطلاعات خوبی در مورد موسیقی دارند. این اطلاعات لزوماً نمی بایست تخصصی باشد بلکه به همان اندازه که کارگردان بداند از موسیقی چه می خواهد، کافی است. به هر حال در هر زمینه از فیلم یا سریال کارگردان به علت داشتن اشراف کامل بر کار، حرف اول را می زند و در مورد موسیقی هم همینطور است. اما جزئی از کارگردانان هم هستند که قادر نیستند آنچه را که از موسیقی می خواهند بازگو کنند. آهنگساز شاید مجبور باشد چندین مسیر را بپیماید تا در نهایت به هدف کارگردان برسد. در این میانه بعضی از کارگردانان هم هستند که کار موسیقی را به تمامی به آهنگساز می سپارند که البته تعداد آنان بسیار اندک است.

وی در یکی دیگر از مصاحبه هایش در پاسخ به پرسشی در خصوص حضور مافیای تیتراژ که طی این سال ها به شکل عجیب و غریبی در بین تعدادی تهیه کنندگان موسیقی و سریال رواج یافته توضیح داد: به عقیده من استفاده از ترانه و خواننده در فیلمها و سریال ها به خودی خود بد نیست و گاه می تواند بسیار تأثیرگذار باشد. اگر آگاهانه از ترانه استفاده گردد می تواند اثر بسیار مطلوبی بر مخاطب داشته و مکمل داستان باشد. اما مشکل جایی شروع می شود که هدف اصلی ترانه فیلم که باید با مبحث و کلیت اثر مطابقت داشته باشد، فراموش می شود. برخی تهیه کنندگان بدون در نظر گرفتن داستان، فضای فیلم و موسیقی متن ترانه ای سفارش می دهند یا گورنگی: برخی تهیه کنندگان بدون در نظر گرفتن داستان، فضای فیلم و موسیقی متن ترانه ای سفارش می دهند یا حتی از آلبوم های برخی خوانندگان آهنگی انتخاب می کنند، صرفا به جهت اینکه فیلم یا سریال ترانه داشته باشد حتی از آلبوم های برخی خوانندگان آهنگی انتخاب می کنند، صرفا به جهت اینکه فیلم یا سریال ترانه داشته باشد! آن وقت است که خیلی از این ترانه ها، وصله ای ناهمگون می شوند. […] متأسفانه حقیقت دارد که در بعضی موارد پول هایی رد و بدل می شود که خواننده ای بخواند… به هر قیمتی هم بخواند. گاه برخی بد اخلاقی ها مشاهده می شود که شایسته نام و منزلت هنر نیست… سریالی در شرف پخش و یا حتی درحال پخش است، آهنگساز سریال ترانه اش را هم ساخته، یک دفعه هنرمندی! پیدا می شود و با واسطه هایی به هر طریقی که شده اصرار می کند که آهنگی از آلبوم جدیدش جایگزین ترانه سریال شود! این بداخلاقی ها اسفبار است. امیدوارم ادب مرد به ز دولت اوست را همه در پیش گیریم و بعضی از بی تربیتی ها و بی اخلاقی ها رها شوند… من به تدبیر و امید و اصلاح خوش بینم و امیدوارم هرچه سریعتر درهایی که هنوز بسته اند هم گشوده شوند و فرهنگ و هنر ایران از آفات بی ادبان و بدخواهان مصون بماند.
مهرداد هویدا خواننده موسیقی تیتراژ سریال «مسافری از هند» هم چند پیش در گفتگویی تفصیلی با خبرگزاری هنر آنلاین درباره نحوه همکاری خود با این سریال اظهار داشته بود: اجرای تیتراژ «مسافری از هند» در آخرین ساعتهای بستن پروژه به من پیشنهاد شد. «مسافری از هند» سریالی بود که همه از پرمخاطب بودن آن اطمینان داشتند. خواننده های زیادی می خواستند تیتراژ آن سریال را بخوانند منتها چون روند موسیقی اش غیر متعارف بود، همه کنار می کشیدند. چند روز مانده به پخش سریال با من تماس گرفتند و یک قرار کاری گذاشتند. اول شعر زنده یاد افشین یداللهی را به من دادند که بسیار شعر پخته و فوق العاده ای بود. من قبلاً هم موسیقی هندی کار کرده بودم و با آن جنس از موسیقی آشنایی داشتم. همان جا یک اتود زدم و آقای محمدمهدی گورنگی (آهنگساز) گفت این خودش است. ما روز دوشنبه برای ضبط اثر به استودیو رفتیم و اثر من چهارشنبه بعنوان تیتراژ سریال پخش گردید.

وی درباره استقبال مخاطبان از این اثر هم توضیح داد: من به کارم اطمینان داشتم وگرنه آنرا نمی خواندم. من وقتی آن اثر را خواندم، گفتم خیلی هیت می شود و مورد اقبال مردم قرار می گیرد چون می دانستم چه شعر و ملودی خوبی دارد. البته «مسافری از هند» خیلی سریال خوبی بود و این تاثیر زیادی بر روی هیت شدن موسیقی تیتراژ سریال گذاشت. به هر حال بازخورد تیتراژ سریال «مسافری از هند» خیلی خوب بود. آن سریال یکی از مهرداد هویدا: من به کارم اطمینان داشتم وگرنه آنرا نمی خواندم. من وقتی آن اثر را خواندم، گفتم خیلی هیت می شود و مورد اقبال مردم قرار می گیرد چون می دانستم چه شعر و ملودی خوبی دارد پر مخاطب ترین سریال های تلویزیون بود. در آن مجموعه همه با هم جور بودند و موسیقی هم جای خیلی خوبی نشسته بود. به همین خاطر بازتاب فوق العاده ای داشت منتها باز هم می گویم که مردم هنوز اصل کار من را نشنیده اند. اصل کار من با تیتراژهایی که شنیده اند خیلی فرق دارد.
هویدا که سالهای زیادی است در موسیقی فعالیت می کند در بخش دیگری از این گفتگو بود که درباره شکل گیری تیتراژ سریال مسافری از هند اظهار نمود: من هم مانند بیشتر موزیسین ها از کودکی به موسیقی علاقه مند بودم و از نوجوانی موسیقی برایم جدی شد. از یک زمان به بعد، به موسیقی شبه قاره هند علاقه مند شدم و برآیند شعر و موسیقی را در افغانستان پیدا کردم. سفرهای زیادی در راه «راه ابریشم» داشتم و فعالیتم را بر این نوع موسیقی متمرکز کردم. تیتراژ «مسافری از هند» هم به همین خاطر به من پیشنهاد شد. البته همان گونه که گفتم قبلاً چندین اتود برای این تیتراژ زده شده بود و تازه در دقیقه نود با من تماس گرفتند. دوشنبه در استودیو پاپ ضبط کردیم و چهارشنبه روی آنتن رفت. مهدی کورنگی (در مقام آهنگساز) و بخصوص افشین یداللهی (شاعر این ترانه) هم در این همکاری تاثیر بسزایی داشتند؛ چون که جانِ شعر مطابق با افکارم بود. موسیقیِ من، بسیار متفاوت از «مسافری از هند» بود؛ اما بعد از آن، تمام پیشنهادها مشابه با همان قطعه بود.

این خواننده در پاسخ به سوال دیگری در خصوص این که چرا پس از محبوبیت در این سریال به تیتراژخوانی ادامه ندادید؟ اظهار داشت: موسیقی برای من هیچگاه اسباب درآمد نبوده و نیست. این حرف در واقع یک حس کاملاً درونی و یک باور است. حتی همین حالا که درآمدم از طریق موسیقی و تدریس است، چنین حسی نسبت به آن ندارم. ازاین رو نمی توانم خودم را تکرار کنم که پول بیشتری به دست بیاورم. موسیقی برای من دغدغه است و دچارش هستم. دوست دارم مثل یک طراح باشم که هر چند وقت یک مرتبه، لباسی طراحی می کند که شباهتی به قبلی ندارد. نه این که از تجربیات قبلی فاصله بگیرم، بلکه دوست دارم چیزی به آنها اضافه کنم و به قول معروف طرحی نو در اندازم. اگر پیشنهاد متفاوتی به من می شد اساسا آنرا قبول می کردم. اما همه شبیه هم بودند. حتی یک مرتبه هم قبول کردم و برای سریال «دست بالای دست بسیار است» تیتراژ خواندم که باز هم تکراری بود. هنوز هم آن قطعه که «سبزه به ناز می آید» نام داشت، در رادیو پخش می شود اما برایم تکرار بود. حتی احساس خوبی هم نداشتم. نکته دیگر اینکه من ماکت کار را خواندم و برایشان توضیح هم دادم. اما همان ماکت را با آکوردگذاری اشتباه پخش کردند. بعد از آن هم با من تماس گرفتند و خیلی تشکر کردند.
به هر ترتیب قصه تولید تیتراژهای ماندگار سریال ها، دربرگیرنده ابعاد مختلفی است که هم به لحاظ موسیقایی و هم به لحاظ وجوه اجتماعی می توانیم روی آنها تمرکز و تحلیل بیشتری داشته باشیم، شرایطی که اساسا می تواند در یک فضای تخصصی مورد صدمه شناسی و تطبیق قرار گرفته و باعث ارتقای سطح کیفی آثار موسیقایی ساخته شده در این عرصه باشد. چارچوبی مهم که متأسفانه طی سالهای اخیر به علت ظهور و بروز بعضی از کاسب کاری ها و نگاه اقتصادی سوداگران دست خوش تغییرات و نوساناتی شده که به شدت روی حوزه کیفیت تاثیر داشته و می بایست نظارت بیشتر و دقیقی تری روی آن صورت پذیرد.

منبع: abnamakar.ir