به گزارش آبنما کار رتبه بندی جهانی پاسپورت ها در شروع سال ۲۰۲۲ درحالی اعلام گردید که آزادی سفر برای شهروندان کشورهای ثروتمند بیشتر شده، اما سویه اُمیکرون نوعی «آپارتاید سفر» را ضد کشورهای عموما آفریقایی راه انداخته است.
به گزارش آبنما کار به نقل از ایسنا، شرکت مشاوره جهانی شهروندی و اقامت Henley & Partners گزارش فصلی خود از رتبه بندی پاسپورت ها در شروع سال ۲۰۲۲ را منتشر نمود. پایه این ارزش گذاری، اطلاعات محرمانه و انحصاری انجمن بین المللی حمل و نقل جهانی (یاتا) است که مشخص می کند چه تعداد از ۲۷۷ نقطه سرزمینی برای ۱۹۹ پاسپورت (گذرنامه) در دسترس قرار گرفته اند. جایگاه گذرنامه ها هم برپایه شاخص هایی چون نیاز نداشتن به ویزا هنگام سفر، امکان دریافت ویزا در فرودگاه و مرزها و همچنین، فرآیند و مدت زمان انتظار برای دریافت ویزا تعیین شده است.
قوی ترین پاسپورت های ۲۰۲۲
سی ان ان برپایه اولین گزارشی که شرکت «هنلی» در سال ۲۰۲۲ منتشر نموده به این نتیجه گیری رسیده است که شکاف عمیقی در آزادی سفر بین کشورهای شمالی و جنوبی کره زمین وجود دارد. همینطور محدودیت های کرونا، بزرگترین مانع سفر را در تاریخ ۱۶ سال بررسی این شاخص و رتبه بندی پاسپورت ها بوجود آورده است. با این حال، در رتبه بندی و ارزش گذری اعتبار پاسپورت ها به این محدودیتِ موقتی توجه نشده است و بر پایه شاخص دسترسی آزاد کشورها، این نتیجه اعلام گردید که شهروندان ژاپنی و سنگاپوری همانند سالهای گذشته، مطلوب ترین گذرنامه را در اختیار دارند و می توانند بدون ویزا به ۱۹۲ مقصد سفر کنند. ضعیف ترین پاسپورت هم مانند سالهای گذشته متعلق به افغانستان است و شهروندان این کشور فقط به ۲۶ کشور دسترسی بدون ویزا دارند.
اما بررسی وضعیت سایر کشورها نشان داده است کشورهای اتحادیه اروپا طبق معمول در بالای جدول قرار دارند. برپایه رتبه بندی ابتدای سال ۲۰۲۲ شرکت «هنلی»، کره جنوبی با آلمان در رتبه دوم (با امتیاز سفر به ۱۹۰ مقصد) و فنلاند، ایتالیا، لوکزامبورگ و اسپانیا (با امتیاز سفر به ۱۸۹ مقصد) مشترکا در رتبه سوم قرار دارند.
فرانسه، هلند و سوئد با یک پله صعود، به اتریش و دانمارک در جایگاه چهارم (با امتیاز سفر به ۱۸۸ مقصد) پیوسته اند. ایرلند و پرتغال با امتیاز دسترسی به ۱۸۷ مقصد، در رده پنجم قرار دارند.
ایالات متحده و بریتانیا که در سال ۲۰۱۴ رتبه اول را مشترک در اختیار داشتند، حالا در کنار چهار کشورِ سوئیس، نروژ، بلژیک و نیوزیلند که از سیاست بی طرفی پیروی می کنند، در رتبه ششم این لیست قرار گرفته اند. شهروندان این کشورها به ۱۸۶ کشور دسترسی بدون ویزا دارند.
رتبه هفتم مطلب ترین پاسپورت ها هم مشترکا به دو کشور مهاجرپذیر استرالیا و کانادا و جمهوری چک، یونان و مالت رسیده است که شهروندان این پنج کشور امتیاز دسترسی بدون ویزا به ۱۸۵ کشور را دارند.
کشورهای اروپای شرقی هم جایگاه های بعدی ۱۰ پاسپورت برتر ابتدای سال ۲۰۲۲ را تصاحب کرده اند؛ مجارستان و لهستان (با امتیاز سفر بدون ویزا به ۱۸۳ مقصد) به رتبه هشتم صعود کرده اند. لیتوانی و اسلواکی (با امتیاز سفر بدون ویزا به ۱۸۲ مقصد) رتبه نهم مطلوب ترین پاسپورت ها را به دست آورده اند و استونی، لتونی و اسلوونی هم (با امتیاز سفر به ۱۸۱ مقصد) در جایگاه دهم قرار گرفته اند.
پاسپورت های ضعیف و رتبه ایران
اما بدترین پاسپورت ها به کشورهایی متعلق می باشد که شهروندان آنها حق دسترسی به کمتر از ۴۰ کشور را دارند؛ افغانستان با حق سفر بدون ویزا به ۲۶ مقصد در رتبه ۱۱۱ و انتهای این لیست قرار گرفته و همانند سالهای گذشته ضعیف ترین پاسپورت را دارد. گذرنامه عراق هم رتبه ۱۱۰ این جدول را به دست آورده، درحالی که شهروندان آن امکان سفر بدون ویزا به ۲۸ مقصد را دارند.
سوریه (۲۹ مقصد بدون ویزا)، پاکستان (۳۱ مقصد)، یمن (۳۳ مقصد)، سومالی (۳۴ مقصد)، نپال و فلسطین (۳۷ مقصد) و کره شمالی (۳۹ مقصد) به ترتیب رتبه های انتهایی این لیست و پس از افغانستان و عراق را به خود اختصاص داده اند.
اما گذرنامه ایران مشترک با کنگو با امتیاز سفر بدون ویزا به ۴۲ کشور جایگاه ۱۰۱ جدول رتبه بندی پاسپورت ها در ابتدای سال ۲۰۲۲ را به دست آورده است. جایگاه کنونی ایران مشابه سال ۲۰۲۰ است. ایران در نیمه اول سال ۲۰۲۱ رتبه ۹۹ را داشت. هرچند در این سال ها تغییر چندانی در وضعیت دسترسی یا سفر با گذرنامه ایرانی به کشورهای بیشتر به وجود نیامده است.
در حال حاضر و بدون درنظر گرفتن محدودیت های کرونا، با گذرنامه ایرانی میتوان به جمهوری آذربایجان، قطر، لبنان، ترکیه، ارمنستان، گرجستان، عمان، سوریه، سریلانکا، مالدیو، ماکائو، کامبوج، مالزی، نپال، تیمور شرقی یا لسته از مستعمره های اندونزی، اکوادور، بولیوی، ونزوئلا، جزایر کوک، میکرونزی، نیووی، جزایر پالائو، ساموآ، تووالو، دومینیکا، هاییتی، جزایر کیپ ورد، جزایر کومورس، گینه بیسائو، کنیا، ماداگاسکار، موریتانی، موزامبیک، روآندا، سنگال، سیشل، سیرالئون، سومالی، تانزانیا، توگو، اوگاندا و زیمبابوه بدون روادید و یا از راه ویزای فرودگاهی سفر کرد. هرچند خیلی از این کشورها مقصد سفر ایرانیان نبوده و پرواز مستقیم به آنها وجود ندارد و امکان دسترسی هم بسیار محدود و سخت بوده است.
معتبرترین پاسپورت خاورمیانه
اما در خاورمیانه، معتبرترین پاسپورت همچنان به امارات عربی متحده متعلق می باشد. گذرنامه امارات با امتیاز سفر به ۱۷۵ کشور جایگاه پانزدهم جدول رتبه بندی ابتدای سال ۲۰۲۲ را به دست آورده است. امارات که در سال ۲۰۱۹ در جایگاه بیستم ایستاده بود، این پرش رتبه ای را مرهون سیاست آزادسازی مرزها برای کشورهای بیشتر است.
گذرنامه ترکیه هم که مهاجرت ایرانیان به آن در فاصله سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ سه برابر شده و بنا بر اعلام سازمان آمار این کشور، ایرانیان در پاییز سال ۱۴۰۰ صدرنشین خریداران خارجی مسکن در این کشور بوده اند، رتبه ۵۰ پاسپورت های معتبر ابتدای سال ۲۰۲۲ را به دست آورده است. شهروندان ترکیه با گذرنامه این کشور می توانند به ۱۱۰ کشور بدون ویزا و یا با ویزای فرودگاهی سفر کنند.
شکاف آزادی سفر بیشتر شد
علیرغم این رتبه بندی، اما ظهور سویه اُمیکرون، شکاف فزاینده ای در جابه جایی های بین المللی بین شهروندان کشورهای ثروتمندتر و فقیر بوجود آورده است؛ چون که محدودیت های سختگیرانه ای ضد کشورهای به طور عمده آفریقایی اعمال شده است، بگونه ای که آنتونیو گوترش ـ دبیرکل سازمان ملل متحد ـ آنرا به «آپارتاید سفر» توصیف می کند. بسیاری معتقدند کشورهای ثروتمند و تولیدکننده واکسن با محدودیتی که در دسترسی کشورهای آفریقایی بوجود آورده اند عامل چنین وضعی هستند.
با این وجود، شرکت «هنلی» به استناد داده هایش معتقد است: جدا از بیماری همه گیر کووید ۱۹، سطح کلی آزادی سفر در چند دهه اخیر بیشتر شده است، مثلاً برپایه شاخص سال ۲۰۰۶ برای یک فرد سفر به ۵۷ کشور بدون ویزا به صورت میانگین امکان پذیر بود، اما امروز این تعداد تقریباً دوبرابر شده است. اگرچه، شهروندان اروپا، آمریکای شمالی و کشورهای ثروتمند آسیایی از این آزادی بیشتر از سایرین برخوردار می باشند.
به جز «هنلی» که در سال دو مرتبه پاسپورت ها را اعتبارسنجی می کند، شاخصهای دیگری برای رتبه بندی و ارزش گذاری گذرنامه ها وجود دارد، مثلاً شاخص پاسپورت «آرتون کاپیتال» که گذرنامه های ۱۹۳ کشور عضو سازمان ملل متحد و شش منطقه دیگر همچون تایوان، ماکائو، هنگ کنگ، کوزوو، سرزمین فلسطین و واتیکان را درنظر می گیرد. بر این اساس، امارات با امتیاز سفر به ۱۶۰ کشور، معتبرترین و مطلوب ترین پاسپورت را دارد.