آبنما کار: بهترین و با ارزش ترین موادِ خاک ایران زمین را از زعفران، گلاب، هل و عسل گرفته تا مغزهای پسته، بادام و گردو را با هم ترکیب می کنند تا کام لذیذ شیرینی را به جان بنشانند؛ شیرینی هایی که بواسطه بهترین مواد، قیمت شان روز به روز بالا می رود.
ایرانیان همانطور که در آشپزی صاحب سبک هستند، شیرینی هایی هم خلق کرده اند که همچنان در دنیا کم نظیر است و طعم و عطرهای متفاوتی در نقاط مختلف ایران دارد. شیوه آماده کردن شیرینی ها و مواد اولیه گران قیمتی که در آنها به کاربرده می شده، به گونه ای بوده که طبقات مرفه جامعه از آنها استفاده می کردند و بطور معمول به پادشاهان سرزمین های دیگر پیشکش می شده است.
روایت هایی از تاریخچه تعدادی از شیرینی ها گفته می شود که هیچکدام مستند نیست. اما نکته جالب توجه شیرینی پزی در این خاک، گره خوردن آن با خانواده است؛ هنری که تبدیل به یک حرفه شده و نسل به نسل تا حالا ادامه پیدا کرده است.
این روزها هم که قیمت مواد غذایی همچون پسته، بادام و زعفران روز به روز بالاتر می رود، باعث شده برخی شیرینی ها به گران ترین نوع معروف شوند که در این گزارش به تعدادی از آنها اشاره می شود.
گران ترین شیرینی محلی ایران به «جوزغند» مشهور است که به منطقه نراق متعلق می باشد و تهیه آن ۱۵ روز زمان می برد. این شیرینی از میوه ای به نام هلو که هم خانواده «الگ» است یا آلوی بخارا ایجاد می شود که طعم ترش و شیرینی دارد. برای درست کردن این شیرینی میوه هلو را پوست می کنند تا سه روز در پشت بام آفتاب بخورد و خشک شود، سپس هسته آنرا خارج می کنند و یک روز دیگر در آفتاب می ماند، بعد داخل این میوه را با مواد مخلوط تشکیل شده از بادام، شکر، هل، مغز هسته زردآلو و خاک قند پر می کنند.
در بین رزمندگان نراقی «جوزغند» معروف به نارنجک لُپی بود چون آنرا درون دهان خود می گذاشتند و معتقد بودند بعد ازخوردنش در شکم منفجر می شود و انرژی خودرا آزاد می کند. به نظر می آید در گذشته های دورتر، محدودیت های زمان جنگ، افراد را مجبور می کرده دست به ساخت چنین محصولاتی بزنند. تحقیقات نشان می دهد حلوا شکری هم از همان ابتدا به خصوص درعصر صفویه بعنوان یک جیره جنگی ساخته می شده.
قیمت جوزغند از ۱۶۰ هزار تومان آغاز می شود و با عنایت به نوع آن متفاوت می باشد. قیمت جوزغند الگ با مغز بادام ۳۲۰ هزار تومان است. جوزغند نراق در لیست میراث فرهنگی ناملموس (معنوی) ایران ثبت ملی شده است.
یکی دیگر از شیرینی های ایران با ارزش غذایی بالا نازک پسته قزوین است که زمانی پایتخت عصر صفویه بوده. نخستین ماده تشکیل دهنده نازک پسته همانطور که از اسمش پیداست، پسته است. البته این نوع شیرینی با گردو یا کنجد هم تهیه می شود که با نام نازک گردو و نازک کنجد شناخته می شود. قیمت بسته ۷۰۰ گرمی نازک پسته ۱۱۰ هزار تومان است.
قزوین شیرینی های سنتی دیگری هم دارد و یکی دیگر از پرطرفدارترین و گران ترین شیرینی های این شهر باقلوا است. پسته، زعفران، هل و پودر بادام به کاربرده شده در این شیرینی قیمت آنرا بالا و به چیزی حدود ۱۰۰ تا ۳۸۰ هزار تومان رسانده است.
البته نقاط دیگران ایران مثل شهر یزد هم باقلوای خاص خودرا دارد. شاید باید به یزد عنوان پایتخت شیرینی ایران را داد بنابراین هم گفته می شود این استان جزو چهار استانی است که بالاترین میزان بیماران دیابتی را دارد. ارده و فرآورده های آن، نامش با سرزمین کویری ایران و خانواده گره خورده چونکه اغلب خانواده ها به شکل ارثی شغل شیرینی پزی و ارده سازی را ادامه می دهند.
در تهیه باقلوای یزد هم از پودر پسته، بادام و هل استفاده می شود و در نهایت با شهد پوشش می دهند. قیمت این شیرینی هم بنا بر حجم بسته بندی آن از ۱۴۰ هزار تومان آغاز می شود و تا ۳۴۰ هزار تومان پیش می رود. یکی دیگر از شیرینی های معروف یزد «لوز» است که آن هم انواع متفاوت دارد و شامل پسته ای، بادامی، نارگیلی و زعفرانی می شود. قیمت این شیرینی بنا بر طعم و وزن آن متفاوت می باشد و از ۱۴۰ هزار تومان آغاز می شود.
قطاب هم به شکل گلوله های خمیری لطیف است که داخلش را با هل، انواع مغزها و پودر قند پر می کنند. در گذشته فرم دادن به این نوع شیرینی ساعت ها وقت می برده است ولی حالا با دستگاه درست می شود. پشمک، آب نبات قیچی، نبات و کیکی که به نام یزد است (کیک یزدی) هم همچون شیرینی های دیگر این خطه هستند.
یزد سوهان های معروف و نازکی هم دارد اما این شیرینی بعنوان معروفترین سوغات شهر قم شناخته شده و تاریخچه جالبی هم دارد. گفته می شود تاریخچه سوهان در قم به دوره قاجار برمی گردد. زمانی که قرار بود صحن عقیق بارگاه حضرت معصومه (س) افتتاح شود، بزرگان قم مراسم باشکوهی برای افتتاح صحن برگزار کردند و از شاه وقت برای افتتاح دعوت نمودند. شاه، جانشینی را جهت شرکت در مراسم فرستاد. هنگام برگزاری مراسم با عنایت به آداب و رسوم آن دوره، هریک از بزرگان شهر جهت احترام هدایایی را به نماینده شاه از صنایع دستی گرفته تا شیرینی پیشکش کردند. در میان بزرگان شخصی برای پیشکش سمنویی که به آن شکر اضافه کرده بود به نماینده شاه تقدیم کرد که او بعد از صرف ناهار آن شیرینی را تست کرد و به ذائقه اش خوش آمد اظهار داشت: «این شیرینی همانند سوهانی که آهن را می برد غذای مرا هضم کرد.» بدین سان از آن زمان نام سوهان روی این حلوا گذاشته و بعد از آن تولید و مصرف سوهان آغاز شد که البته در ابتدا مخصوص بزرگان و اشراف بود.
مواد اولیه سوهان شامل سمنو، هل، پسته و زعفران می شود و قیمت آن باتوجه به بسته بندی، نوع و وزن آن از ۱۵۰ هزار تومان آغاز می شود و به ۲۹۰ هزار تومان هم می رسد. ساخت این شیرینی هم با خانواده گره خورده است و بصورت ارثی پیش می رود.
مزه مزه کردن هر شیرینی در تبریز هم یک بیت از شاعران بزرگ این سرزمین را به زبان می آورد مثل «قرابیه» که یکی از شیرینی های سنتی، پر آوازه و گرانقیمت تبریز است. این شیرینی که به شکل کلوچه است از آرد، شکر، وانیل، تخم مرغ و … تهیه شده و روی آن انواع مغزها ریخته می شود. بطور معمول تبریزی ها از این شیرینی برای پذیرایی از مهمانان ویژه خود استفاده می نمایند و در اعیاد باستانی و مذهبی به کار می آید. قرابیه در طعم های مختلفی همچون پسته ای، نارگیلی، گردویی در بازار وجود دارد. قیمت این شیرینی با عنایت به نوع آن متفاوت می باشد و بین ۱۵۰ تا ۲۸۰ هزار تومان است. قرابیه تبریز هم در لیست میراث ناملموس ثبت ملی شده است.
در بین شیرینی های ایران نمی توان از گز غافل شد. گز اصفهان و کرمان از نمونه های مرغوب با طعم اصیل هستند. تاریخچه مستندی درباره پیشینه گز وجود ندارد اما نقل شده قدمت این شیرینی به دوره صفویه می رسد و به پادشاهان کشورهای دیگر پیشکش می شده است. در گذشته از عصاره درخت انگبین برای تهیه گز استفاده می شده و با عنایت به محدود بودن این مواد، هم اکنون از مواد صنعتی برای تولید حجم زیاد گز استفاده می شود. گز هم انواع مختلف آردی و لقمه ای دارد و با عنایت به درصد پسته و بادامی که در آن به کار برده شده، قیمت های متفاوتی دارد. قیمت یک بسته گز ۵۰۰ گرمی با ۴۰ درصد پسته ۱۸۰ هزار تومان است. شاید جالب باشد که بدانید استان اصفهان هم بواسطه شیرینی های لذیذی که دارد جزء یکی از چهار استانی است که بالاترین مبتلایان به دیابت را دارد.

منبع: آبنما کار