قزوین «سرای تاریخی حاج رضا» یکی از زیباترین کاروان سراهای درون شهری دوره قاجاری در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و طی سالیان کاربری های تجاری داشته و در دوره ای مسکونی بوده و حالا سال هاست به محل جمع آوری ضایعات و پسماند تبدیل گشته و به علت بی توجهی ها به سرعت درحال تخریب است.
به گزارش آبنما کار به نقل از ایسنا، سرای تاریخی حاج رضا از زیباترین کاروان سراهای درون شهری دوره قاجاری در ایران به حساب می آید. این بنا که در ضلع جنوبی بازار قزوین واقع شده، حیاطی بزرگ در وسط، پیرامون سرا تعدادی حجره و اتاق هایی در ۲ طبقه دارد و به دست حاج رضا برادر «حاج ملا عبدالوهاب دارالشفائی» مجتهد بزرگ دوره قاجار راه اندازی شده است.
این کاروان سرا که در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۲۶۱۴ بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده، طی سالیان کاربری های تجاری داشته و در دوره ای مسکونی بوده و حالا سال هاست به محل جمع آوری ضایعات و پسماند تبدیل گشته و به سبب بی توجهی ها به سرعت درحال تخریب است.
یکی از سوالاتی که در چنین مواردی مطرح می شود آن است که متولی این بنا کیست؟ چه کسی باید پاسخگوی نابودی یک بنای تاریخی باشد؟ اگر متولیان رسیدگی به این شرایط همچون اوقاف و امور خیریه، میراث فرهنگی، شهرداری و نیروی انتظامی برای سامان دادن به این وضعیت اقداماتی داشته اند پس چرا شاهد این تصاویر دور از شان این اماکن تاریخی هستیم!
کسبه برای ساماندهی سرای حاج رضا همکاری نمی کنند
حجت الاسلام مجیدی، مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان قزوین در گفتوگو با ایسنا اظهار می کند: اساسا متولی تعیین کاربری ها اوقاف نیست بلکه ما از معترضین اساسی به کاربری موجود در سرای حاج رضا و وزیری هستیم که به زباله دانی تبدیل گشته است.
وی می گوید: با عنایت به اخطارها و تذکرات مکرر، حوزه شهرداری و صنوفی که مجوز بهره برداری از این فضا را صادر کرده اند باید پاسخگو باشند و اوقاف در این عرصه مسئولیتی ندارد.
مجیدی خاطرنشان می کند: در مورد بنا و ماندگاری آن باید دادستانی ورود کرده و همراه اوقاف باشد تا مالکان را ملزم نماییم که با مشارکتی چند سویه کار را به سرانجام رسانده و خدماتی درخور این فضای تاریخی تجاری ایجاد نماییم.
وی ادامه می دهد: طبق آئین نامه ی ابلاغی از وزارت میراث فرهنگی و گردشگری که مصوبه هیئت وزیران است، اماکن تاریخی که ثبت میراث است و مالکیت آن متعلق به میراث نیست، هزینه مرمت و بازسازی از عهده میراث برداشته شده است یعنی در مورد بقاع متبرکه، امامزادگان، بازارچه های موقوفه یا بازارچه هایی که متعلق به یک ارگان یا نهاد است، تصمیم گیری در بحث مرمت، توسعه و نگهداری با میراث فرهنگی است اما میراث در این حوزه اعتباری برای هزینه کردن ندارد.
مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان قزوین می گوید: سرقفلی موقوفه هایی همچون سرای حاج رضا و سرای وزیری از قدیم الایام در اختیار کاسب است. یعنی اوقاف از این ۲ سرا در طول سال رقمی بسیار ناچیز در حد چند میلیون تومان که بتواند برای یک حجره درب تهیه نماید دریافت می کند که بسیار اندک است و برای مرمت باقی نمی ماند.
وی خاطرنشان می کند: کاسبان که منتفعان اصلی این بازارند دست به جیب نمی شوند، در هزینه ها مشارکتی نمی کنند و فقط مطالبه یک سویه دارند. توپ را در زمین دستگاه ها می اندازند در حالیکه بهره برداری از این فضای تجاری در اختیار آن هاست.
مجیدی عنوان می کند: با وجود این که میراث فرهنگی اعتباری برای مرمت این بنا ندارد اما بارها با مدیرکل میراث در جمع کسبه و مالکان این کاروانسراها اعلام شده که در صورت مشارکت کسبه و مالکان، میراث فرهنگی و اداره اوقاف برای تأمین اعتبار و رفع مشکلات این کاروانسراها قول مساعد می دهد اما تابحال هیچ حرکتی از جانب بهره برداران این سرای تاریخی صورت نگرفته است.
تمایلی برای سرمایه گذاری در سراهای تاریخی وجود ندارد
احسان نورانی، معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین در گفتگو با ایسنا بیان می کند: مطابق قانون پشتیبانی از میراث فرهنگی، سرمایه گذار و مالک، حفظ و نگهداری از آثار فرهنگی را بر عهده دارد. در سرای حاج رضا و سرای وزیر مالک اوقاف است و سرقفلی ها به بخش خصوصی واگذار شده است و میراث فرهنگی تنها وظیفه نظارتی را برعهده دارد.
وی با اشاره به اینکه طرح مرمت مشارکتی میراث فرهنگی آماده است، خاطرنشان می کند: مالکان و صاحبان کسب و پیشه عاملان اصلی وضعیت فعلی این سراهای تاریخی هستند. تفاهمنامه ای بین اداره کل اوقاف و امور خیریه استان قزوین و میراث فرهنگی بسته شده که به علل مختلف همچون تغییر دادستان استان تبیین آن به تاخیر افتاده است.
نورانی با اشاره به اینکه تنها حکم دادگستری می تواند به این وضعیت اسفبار سر و سامان دهد، اضافه می کند: باآنکه شهرداری تابحال سه بار برای تخلیه این سراها اقدام نموده است اما متاسفانه چون مالکین مشخص نیستند و مغازه ها به غیر اجاره داده شده، این مکان های تاریخی که هویت شهر قزوین هستند به محل جمع آوری ضایعات تبدیل گشته است.
وی اظهار می کند: کاروانسراهای داخل بازار اکثراً موقوفه هستند و این موقوفات در دوره های مختلف توسط مالکان به افراد مختلف واگذار شده است. به صورت مثال بخشی از مالکان سرای حاج رضا درگیر ورثه هستند و چون سراها درآمد و اجاره ای ندارد، مالکان قید آنرا زده اند که هم اکنون به محل جمع آوری ضایعات تبدیل گشته است.
معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین می گوید: با عنایت به فضاسازی شهری و قرار گرفتن مغازه ها و فروشگاه ها در حاشیه خیابان و معابر، علاقه مردم به سرمایه گذاری در بازار و فضاهای داخلی آن به صفر رسیده است. مردم برای خرید از کاروانسراها با مشکل پارکینگ مواجه اند و ترجیح می دهند از فروشگاه هایی که در دسترس هستند خرید کنند و دیگر کسی به کاروانسراها سر نمی زند.
جمع آوری مکرر ضایعات فروشان از سرای حاج رضا برای شهرداری هزینه دارد
حسین عمویی، رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری قزوین در گفتگو با ایسنا اظهار می کند: با عنایت به مالکیت اداره اوقاف در سرای حاج رضا یکی از طریق های تکرار نشدن این وضعیت اجاره ندادن حجره ها به فروشندگان ضایعات است.
وی عنوان می کند: شهرداری طبق بند ۲۰ ماده ۵۵ تنها می تواند به صورت مقطعی مبادرت به پلمب واحدهای متخلف کند که اثر بخش نبوده و نیاز است که مراجع ذیربط با عنایت به درخواست شهرداری نسبت به تعطیلی قطعی حجره های سرای حاج رضا اقدام نمایند.
رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری قزوین خاطرنشان می کند: افرادی که در سرای حاج رضا فعالیت دارند تصرف عدوانی در اموال اداره اوقاف کرده و مجوزی ندارند.
وی می گوید: شهرداری تابحال چندین نوبت مبادرت به پاکسازی این مکان کرده که هر بار مستلزم هزینه بوده است. در صورتی که باید اقدامی اساسی توسط تمامی دستگاه ها و متولیان، برای رسیدگی به این مشکلات و عرضه ی کاربری صحیح درخور شهر قزوین و این بناهای تاریخی ارائه شود.
به گزارش آبنما کار به نقل از ایسنا، قرار گرفتن یک اثر تاریخی در سراشیبی نابودی برای نخستین بار نیست که در قزوین رخ می دهد، امروز سرای تاریخی حاج رضا با بی توجهی مدیران درحال تخریب است و روز گذشته خانه تاریخی مؤمنان، تبدیل به ویرانه شد و مشخص نیست فردا کدام اثر تاریخی قزوین مورد بی مهری قرار خواهد گرفت.
در این گزارش تلاش شد دلیل کم کاری مسؤلان در برابر رسیدگی به سرای حاج رضا از آنها مطالبه شود اما با بهانه گیری هایی همچون نداشتن اعتبار، همکاری نکردن کسبه، عوض شدن دادستان (در حالی که دادستان قزوین کمتر از یک ماه است که تغییر کرده) و یا استقبال نشدن از کاروانسراها (درحالی که تجربه موفق کاروانسرای تاریخی سعدالسلطنه در استان قزوین وجود دارد)، مواجه شدیم، هر ارگانی دیگری را مسئول می داند و با این روند یحتمل باید منتظر اتفاقات ناخوشایند دیگری برای بناهای تاریخی شهر تاریخی باشیم.

منبع: آبنما کار