به گزارش آبنما کار، معاون میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان در رابطه با وضعیت محوطه های تاریخی حوضدار، تپه دمبیگان قصرقند، آتشکده کرکویه و گورستان گُشت سراوان توضیحاتی داد و از تهیه پرونده ثبت جهانی آسبادها مشترک با استانهای خراسان جنوبی و رضوی اطلاع داد.
محوطه تاریخی حوضدار، تپه دمبیگان قصرقند، آتشکده کرکویه و گورستان گُشت سراوان، همچون محوطه های تاریخی سیستان و بلوجستان هستند که سال هاست در انتظار تعیین و تصویب حریم و عرصه به سر می برند، درحالی که بارها مورد تعرض و ساخت وسازهای غیر مجاز قرار گرفته اند. مجتبی سعادتیان ـ معاون میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان ـ در رابطه با وضعیت حریم و عرصه این آثار به ایسنا، اظهار داشت: بخش بزرگی از حریم های تعیین شده در سیستان و بلوچستان به بناهای تاریخی این استان مربوط می شود. تعدادی هم محوط و تپه تاریخی در استان وجود دارد، همچون حوضدار، تپه دمبیگان قصرقند، آتشکده کرکویه و گورستان گُشت سراوان، که باید حریم و عرصه آنها مصوب شوند. نقشه های این محوطه ها بنا بر استانداردهایی که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تعیین کرده است، باید آماده شود. می خواهیم در بهمن ماه سال جاری این نقشه ها را آماده نماییم و در سال جدید برای تصویب، آنها ارسال نماییم. کارشناسی هم برای این کار استخدام کرده ایم که با نظارت، بررسی و نظرخواهی از پژوهشگرانی که روی این محوطه ها کار کردند، نقشه مورد نظر را آماده کند.
او افزود: طرح اولیه حریم و عرصه آن محوطه ها در گذشته تهیه شده است، اما مورد تصویب وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نبوده اند. با این حال، اقدامات حفاظتی این محوطه های تاریخی را بر مبنای همان طرح انجام می دهیم. اولویت ما تصویب حریم و عرصه این آثارتاریخی است، اما عملیات پژوهشی، گمانه زنی و حفاری در این محوطه های تاریخی فعلاً جزو برنامه های ما نیست و نیازمند اعتباراتی است که باید تامین گردد.
سعادتیان در رابطه با تهدیدهایی که متوجه محوطه بدون حریم و عرصه «حوضدار» است، اظهار نمود: در این محوطه هیچگونه معارض و عوامل صدمه زننده ای وجود ندارد. اگر اتفاقی در این محوطه رخ دهد، به طرح های توسعه ای مربوط می شود که تلاش کردیم آنها را مدیریت نماییم. با این وجود، تصویب حریم و عرصه آن در اولویت ما قرار دارد.
معاون میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان در رابطه با آسبادهای محوط تاریخی حوضدار اظهار داشت: نکته مهم در این محوطه تاریخی وجود پنج آسباد شاخص است. استانهای سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی و خراسان جنوبی پرونده مشترک آسبادهای ایران را برای ثبت جهانی آماده کرده اند که آسبادهای حوضدار را هم شامل می شود. این پرونده تکمیل شده است و آنرا به وزارت خانه فرستاده ایم و ادامه مراحل را باید در وزارت خانه بپیماید تا آماده ارسال به یونسکو شود.
سعادتیان در رابطه با وضعیت «تپه دمبیگان قصر قند» که یکی دیگر از محوطه های تاریخی سیستان و بلوچستان است که حریم و عرصه مصوب ندارد، بیان نمود: سال ۱۳۹۷ گمانه زنی هایی برای تعیین عرصه و حریم این محوطه تاریخی انجام شده و طرح اولیه‌ی عرصه آن هم تهیه شده بود، اما این طرح هم مورد تصویب وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار نگرفت. علت هم این بود که عرصه آنرا بزرگ گرفته بودند و محدوده های مشخص شده با محدوده های ثبتی همخوانی نداشتند و قرار بر این بود که این طرح اصلاح گردد.
معاون میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان تصریح کرد: «دمبیگان» همچون محوطه هایی است که به تصویب حریم و عرصه نیاز فوری دارد؛ چونکه مرتب در این محوطه شاهد تعرض و ساخت وساز هستیم. هم اکنون یگان حفاظت بر مبنای قانونی که برای تعرض ها در نظر گرفته است، جلوی تخریب آثار را می گیرد، اما اگر این حریم و عرصه مصوب شود دست ما هم برای دفاع و محافظت از این محوطه بازتر خواهد بود.
وی همینطور در رابطه با وضعیت «آتشکده کرکویه»، اظهار داشت: کرکویه از آتشکده های معروف دوران ساسانی در منطقه هیرمند است، بعد از آتشکده های آذر فرنبغ، آذرگشنسب و آذربرزین مهر، چهارمین آتشکده معروف ایران است. در چند دهه گذشته بومیان و اقوامی در محوطه این آتشکده سکونت داشتند، بر مبنای اسناد و اطلاعات ساکنان، این محوطه انجمن آثار تاریخی کرکو داشته است. میراث فرهنگی هم یک سری گمانه زنی ها روی این محوطه انجام داد و محدوده عرصه و حریم آن مشخص شد، طبق آن طرح از محوطه حفاظت می شود.
سعادتیان ضمن اشاره به وضعیت ساکنانِ پیرامون این محوطه تاریخی، بیان نمود: بر طبق این ضوابط نمی توانیم ساکنانی که در حریم و عرصه آتشکده کرکویه حضور دارند، مجبور به ترک محوطه نماییم. باید عمر مفید خانه های این ساکنان تمام شود و برای ساخت وساز جدید مجوزی به آنها داده نمی شود.
او افزود: این محوطه نیازمند انجام مطالعات تکمیلی است. تعیین عرصه و حریم یک فعالیت پژوهشی نیست و بیشتر جنبه حفاظتی دارد. لازم است که باستان شناسانی در این محوطه کاوش و مطالعاتی داشته باشند، اما رویکرد فعلی ما محافظت از آثار تاریخی است تا بنیادشان متزلزل نشود و در گام بعدی انجام عملیات پژوهشی است که باید اعتباراتی هم برای آن تامین گردد که محدودیت هایی هم در تأمین اعتبارات پژوهشی داریم. خوشبختانه محوطه آتشکده کرکویه از حفاری های غیر مجاز و ساخت وساز در امان مانده است و شرایط خوبی دارد. قسمت هایی از آتشکده کرکویه بیرون از خاک قرار گرفته و ترجیح ما اینست از این قسمت ها در مقابل عوامل فرسایشی، مانند باد و باران محافظت نماییم و محوطه های، دیگری مثلاً در بمپور برای کاوش و پژوهش برای ما در اولویت هستند.
سعادتیان در ادامه در رابطه با معطلی تصویب حریم و عرصه «گورستان گُشت» هم اظهار داشت: در دوره ای محوطه این گورستان گمانه زنی شده است، اما حریم و عرصه تعیین شده آن هم به تصویب و ابلاغ نرسیده است. در چند سال قبل ضوابط و استانداردهای وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی متغیر بوده است و باید امروز بر مبنای پارامترهای جدید، حریم و عرصه آنرا به تصویب برسانیم؛ چون که طرح هایی که در سالهای گذشته تهیه شده اند، با استاندارهای وزارت خانه منطبق نیستند.
معاون میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان با بیان اینکه گورستان گُشت در منطقه سراوان از تعرض و ساخت وساز در امان مانده است، اظهار نمود: حفاری و ساخت وساز غیر مجاز در محوطه هایی که ثبت ملی شده اند، مانند گورستان گُشت غیرقانونی می باشد و مجازات دارد. شاید در گذشته تعرض هایی به این گورستان و محوطه شده باشد، اما هم اکنون شرایط این محوطه از این لحاظ خوب است و هرگونه تعرض به این گورستان تاریخی، عملی غیرقانونی به شمار می آید. ساخت وسازهایی هم که در این گورستان برای ما دردسر بوجود آورده بود، با همکاری و هماهنگی اداره میراث فرهنگی در شهرستان سراوان کنترل شده است و به افراد محلی، عرصه و حریم این گورستان یادآوری شده است تا بتوان از این محدوده، حفاظت و حراست کرد.