آبنما کار: احمدعلی راغب آهنگساز فقید موسیقی انقلاب در کتاب بانگ آزادی ضمن ارائه خاطرات بازدیدهای هنرمندان از جبهه ها به طرح نکاتی پیرامون نحوه ارائه موسیقی های در رابطه با جنگ توسط عراقی ها پرداخته است.

خبرگزاری مهر -گروه هنر- علیرضا سعیدی؛ کتاب «بانگ آزادی» مشتمل بر خاطرات شفاهی احمدعلی راغب از آهنگسازان و پیشکسوتان موسیقی انقلاب یکی از مهم ترین آثار مکتوب در رابطه با تاریخ تولید سرودها و ترانه های انقلابی است که در سال ۱۳۹۸ با تحقیق مهدی چیت ساز و مرتضی قاضی و تدوین محسن صفایی فرد توسط دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی پیش روی مخاطبان قرار گرفت.
این کتاب بواسطه گفتگوهای مبسوطی که پژوهشگران و تدوین کنندگان اثر با مرحوم احمدعلی راغب داشته اند، یکی از مهم ترین مراجع مورد وثوق در رابطه با تاریخ شفاهی موسیقی انقلاب اسلامی است که می تواند در برگیرنده شناخت ابعاد جدیدی از فرهنگ و هنر مردمی انقلاب باشد. چارچوبی که در آن توجه به این قسمت از کارهای فرهنگی هنری هنرمندان و مردم در جریان انقلاب اسلامی به شدت مهم و لازم است و می تواند روایت یکی از مسیرهای رو به پیشرفت کارهای فرهنگی در کشورمان را پیش روی مدیران و سیاستگذاران این عرصه قرار دهد.
فرآیندی هدفمند با حضور تمام اقشار جامعه که در آن دوران نهایت تلاش خودرا بواسطه همدلی و همراهی که داشتند برای تحقق آرمان های انقلاب اسلامی انجام دادند و شرایطی را فراهم آوردند تا بواسطه ابزار فرهنگ و هنر، فرهنگ انقلابی را به سمت پیروزی رهنمون سازند. فضایی که بطور قطع قسمت مهمی از تاریخ انقلاب اسلامی را رقم زده اما خیلی از مردم با آن آشنا نیستند و در این راه چه بهتر که مجموعه های فرهنگی و هنری فعال در این حوزه بتوانند از دریچه فرهنگ و هنر به انعکاس آن چه در جریان پیروزی انقلاب اسلامی ایران و بعد از آن صورت گرفت، بپردازند.
فرارسیدن هفته دفاع مقدس بهانه ای شد تا بار دیگر با انعکاس باردیگر فرازهایی از این کتاب به بازآفرینی خاطرات یکی از مهم ترین و مؤثرترین هنرمندان جریان انقلاب بپردازیم که بواسطه موسیقی کارهای مهمی را در این حوزه انجام داده است.
البته آن چه در پروژه «خاطره بازی با اهالی موسیقی انقلاب» صورت می گیرد، فقط محدود به انعکاس فرازهای کتاب «بانگ آزادی» نمی شود و گروه هنر خبرگزاری مهر در آینده گزارش ها، گفتگوها و نوشته های رسانه ای دیگری از فعالان عرصه انقلاب اسلامی را پیش روی مخاطبان قرار می دهد.
در شانزدهمین شماره از این سلسله گزارش به انعکاس خاطرات مرحوم احمدعلی راغب آهنگساز و نوازنده موسیقی از روزهای منتهی به شروع جنگ تحمیلی و نحوه ساخت و تولید سرودها و آهنگ های انقلابی در رابطه با این روزهای پرالتهاب پرداختیم که در قسمتی از کتاب «بانگ آزادی» مورد توجه پژوهشگران و پژوهشگران در رابطه با تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی ایران و دفاع مقدس قرار گرفته است.

زنده یاد راغب در این بخش از روایت خاطرات شفاهی به نحوه اعزام گروههای هنری و خوانندگان مطرح برای حضور در جبهه ها اشاره کرده و گفته است: آقای مهرداد کاظمی جانش را کف دستش گرفته بود و برای خواندن سرودها به مناطق جنگی می رفت، اما تکلیف زن و بچه اش مشخص نبود و در چارت اداری حق و حقوقی برای این افراد دیده نشده بود. بدین سبب این مسائل کم کم موجب شد این کار کم رنگ شود. بچه ها می گفتند ما از نظر نوازنده و خواننده کم بضاعتیم. اگر خدای نکرده برای مهرداد کاظمی یا محمد گلریز اتفاقی می افتاد، تا ما می خواستیم یک گلریز و کاظمی دیگر پیدا نماییم کلی طول می کشید. در جبهه فقط سرودهایی را که ساخته بودیم، بصورت زنده اجرا می کردند. هیچ گاه چیز دیگری اجرا نکردند.
مجید حداد یک دفعه با لباس نظامی به رادیو آمد و با برخی از بر و بچه ها و کارمندان رادیو که انتخاب شده بودند، سوار ۲ تا اتوبوس شدند و رفتند جبهه. آن زمان از همه وزارت خانه ها و اداره ها، کارمندان را نوبتی به جبهه می فرستادند. اگر بطورمثال کسی متخصص امور فنی بود و باید سیستم های فنی آنجا را نظارت و راه اندازی می کرد، می رفت؛ اما کارمندان معمولی را نمی فرستادند. مگر این که کسی خودش می خواست و خودش بوسیله بسیج می رفت.

اواسط سال ۱۳۵۹ بود که یک دفعه من هم با شعرا به جبهه رفتم. سرپرستمان علی معلم بود که از همه مان جوان تر و زبر و زرنگ تر بود. با آقایان شاهرخی، سبزواری، اوستا، معلم، گلشن کردستانی و … تا اهواز رفتیم. اما اجازه ندادند جلوتر برویم. با اتوبوس رفتیم. در بیابانی که نمی دانم کجا بود، اتوبوس را گل آلود کردند. فضای اتوبوس تاریک شد، فقط سوراخ کوچکی برای راننده باقی گذاشتند. ساعتی به آنجا رسیدیم که دیگر علامت ایست گذاشته بودند. جلویمان را گرفتند. البته ما نامه بازدید جبهه داشتیم. در کل، زمان و وضعیت مناسبی نبود، چون ظاهراً نفوذی ها در جبهه زیاد شده بودند. چند افسری که جلویمان را گرفتند، همه ما را می شناختند. بعد هم به ما گفتند نه، نمی شود این شیشه ها را پاک کنید و برگردید. شما باید بروید پشت جبهه بنشینید و شعر بگویید. خط مقدم جای امثال ماست و ما باید آنجا برویم. هرچه کردیم نگذاشتند.
مسئولان صدا و سیما از ما نخواسته بودند که برویم؛ بچه های جبهه ما را دعوت کرده بودند. عجیب بود که به ما نامه های زیادی داده بودند. خیلی اظهار علاقه می کردند که آنجا برویم. ما رفته بودیم جبهه تا از بخشهایی که بچه ها برنامه حمله نظامی نداشتند، دیدن نماییم. می خواستیم به قرارگاه پشتیبانی برویم و بین بچه های جبهه باشیم. مسئولان گفتند بد نیست شما هم بروید و از نزدیک فضا را ببینید. اتفاق خاصی هم نیفتاد؛ نه کنار گوش ما گلوله ای ترکید، نه خطری در کار بود. خیلی با اشتیاق می رفتیم. مدام در ذهنم تصاویری را که از جبهه ها بوسیله تلویزیون یا فیلم هایی که برایمان می آوردند، مجسم می کردم. ما در اتاق هایمان این تصاویر را بصورت مستند، ویرایش نشده و خام می دیدیم. من صدها بار دیده بودم که گلوله می آمد و چیزی از سینه رزمنده ای بلند و خون آلود می شد. این تصاویر به طور معمول در اطلاعات و اخبار سانسور می شدند، به جهت اینکه ممکن بود پدر و مادر و خانواده آن فرد ببینند و این درست نبود.

اجازه بازدید ندادند، اما شعرای جوان تری مثل مرحوم قیصر امین پور، ساعد باقری، سلمان هراتی، یوسفعلی میرشکاک یک دفعه خودشان بصورت انفرادی که هیچ ارتباطی به رادیو و تلویزیون نداشت، ثبت نام کرده و ستاد تبلیغات تشکیل شد که مسئولیت داشتند برای سربازان عراقی، موسیقی کردی پخش کنند. واقعاً هم وقتی پخش می شد، سربازهای عراقی می نشستند و گوش می دادند. بلندگوهای ما در مکان هایی جاسازی شده بودند که پیدایشان نمی کردند، ولی صدایش را می شنیدند رفته بودند جبهه. عکسهایی را که آورده بودند، دیدم. از صحنه هایی عکس گرفته بودند که تعجب برانگیز بود. درست در همان لحظه ای که عکاس فلاش زده بود، خمپاره درحال انفجار بود و انفجار خمپاره در حالی در عکس دیده می شود که اینها روی زمین خوابیده بودند.
آخرین اعزام گروهی سال ۱۳۶۱ بود و بعد از آن مصادف با آزادی خرمشهر این روند قطع شد. هر سال سه چهار گروه می فرستادیم. به جز صدا و سیما، وزارت ارشاد هم مسئولیت فرستادن نیرو را به عهده داشت. بعدها به دلایلی کار رفته رفته کم رنگ شد و دیگر بچه ها به مناطق جنگی نرفتند حرفشان این بود و درست هم می گفتند که ما می رویم بی نام و نشان می میریم؛ چون هیچ جا ثبت نمی شود که رفته ایم و فقط مرکز موسیقی باخبر است که ما را به مناطق جنگی فرستاده اند.
بعد از واقعه خرمشهر، دیگر کسی از مرکز موسیقی به مناطق جنگی فرستاده نشد. از جانب دیگر تعداد نفوذی ها در جبهه ها افزایش پیدا کرد و دوستانی که فعال بودند ترور می شدند؛ یعنی آنها را از پشت می زدند و می کشتند.
مثلاً عکاسی می خواست عکس خاصی بگیرد و با آن پوستر درست کند، اما در جبهه خودی گلوله می خورد و شهید می شد. خب چه کسی او را زده بود؟ معلوم بود کار نفوذی هاست. نیروی بعثی عراق که دیگر از چهل کیلومتر آن طرف تر نمی توانست شلیک کند.

برخی مواقع تلویزیون ایران جبهه عراق را نشان می داد و به عربی و فارسی زیرنویس می کرد این قسمت، منطقه ای از ایران که عراقی ها گرفته اند. هم در تلویزیون و هم در فیلم هایی از دور که از ارتش عراق گرفته شده بود، می دیدیم شب ها دور هم می نشینند و آهنگ های چرند و ضعیفی پخش می کنند. همه سربازها با هم بلند می شوند، دستمال بر می دارند و با آن می رقصند.
ترجمه شعرهایشان را که از دوستان پرسیدیم، گفتند همه اش درباره ی عشق به یک دختر است. در تمام شعر دارند قربان صدقه یک دختر می روند. شعرهایشان عاشقانه، آن هم از نوع عشق معمولی و کوچه خیابانی بود. اشعار غنی فاخر و با مفاهیم متعالی نداشتند و موسیقی شان هم بسیار مبتذل بود.
با خودم می گفتم یعنی موسیقی جنگ ما هم باید این شکلی باشد؟ بعداً فهمیدیم اینها اصلاً از موسیقی هیچ چیز نمی دانند، یعنی کل عراق از موسیقی هیچ نمی داند و آنجا موسیقی در حد بزن و بکوب و رقص و آواز است و انگار عروسی گرفته اند! عوام اعراب از موسیقی هیچ اطلاعی ندارند؛ همین طوری می زنند و می رقصند. در عروسی هایشان از دف استفاده می نمایند. در ارکسترهای عربی نوعی دف هست که به آن دمامه می گویند. دف بسیار بزرگی است. البته آذربایجانی ها هم نوعی از این دف را به نام گاوال یا گابال دارند. کار این نوع دف فقط القای ریتم است و در نهایت کوچک و کوچک تر می شود تا به دف معمولی زنجیردار و دف دایره ای می رسد و البته موسیقی عرب فاخر هم وجود دارد اما آن چه که سربازان عراقی گوش می کردند و با آن می رقصیدند، بسیار مبتذل بود. حتی سطحش از موسیقی کوچه بازاری و لاله زاری ما بسیار پایین تر بود.

به این نتیجه رسیده بودیم که در جنگ، نیروی تبلیغات بسیار کاربرد زیادی دارد و باید از این حربه هم استفاده نمائیم. باید خودمان می گفتیم حالا که موسیقی و اشعار عربی و کردی ما از آنها غنی تر است، پس باید آثارمان را برایشان بفرستیم و به گوش سربازان عراقی برسانیم. همین اتفاق هم افتاد و در آن برهه برای رزمنده های عراقی، به نفع ایران موسیقی پخش می کردیم.
ستاد تبلیغات تشکیل شد که مسئولیت داشتند برای سربازان عراقی، موسیقی کردی پخش کنند. واقعاً هم وقتی پخش می شد، سربازهای عراقی می نشستند و گوش می دادند. بلندگوهای ما در مکان هایی جاسازی شده بودند که پیدایشان نمی کردند، ولی صدایش را می شنیدند.
آنها هم برای این طرف از این کارها کرده بودند، البته نه در حوزه موسیقی، حرف هایی از بلندگوها می زدند و بطورمثال می گفتند آقا جبهه ها را رها کنید و از دستورات [امام] خمینی تبعیت نکنید. بعضی ها در اردوگاه اسرای جنگی، موسیقی های بسیار وقیحی پخش می کردند.

چون می دانستند بچه ها مذهبی و نمازخوان و اهل قرآن هستند، برای اسرا موسیقی هایی پخش می کردند که روحیه شان را خراش بدهند. این نوعی شکنجه محسوب می شد. ما دراین زمینه موفقیت بسیاری کسب کردیم تا جایی که مسئولان رده بالای کشوری کارمان را تائید کردند و به ما خسته نباشید گفتند.
ادامه دارد…