آبنما کار: اصفهان سال قبل چهارباغ خواجو بعنوان خیابان نمونه منطقه 3 اصفهان معرفی گردید و شهرداری این منطقه نیز تصمیم گرفت عملیات پیرایش شهری را برای بدنه، تابلو و پیاده روهای این خیابان آغاز کند؛ عملیاتی که در خیابان های مشخصی از 14 منطقه‌ی شهر آغازشده و به گفته‌ی سعید سهرابی، اگر تجربه‌ی موفقی باشد، در چهارباغ عباسی نیز اجرا خواهد شد.
حسین کارگر، شهردار منطقه سه اصفهان، در یک گفت وگوی رادیویی درباره‌ی جزئیات این طرح چنین توضیح داده است: «با توجه به دستور شهردار محترم اصفهان، قرار بر این شد که در هر منطقه، یک خیابان بعنوان نمونه و پایلوت پیرایش شهری انتخاب گردد و باتوجه به خاصیت های تاریخی خاصی که چهارباغ خواجو دارد، این خیابان بعنوان خیابان نمونه منطقه سه برگزیده شد.
در اولین مرحله مشاور طرحی را ارائه داد که برمبنای آن از مکینه خواجو تا خیابان عافیت بعنوان پایلوت اجرای این طرح در نظر گرفته شود و با کسبه نیز درباب یک شکل شدن و ساماندهی تابلوها هماهنگی های لازم را انجام دادیم که نسبتاً استقبال خوبی از آن داشتند. در طرح ارائه شده، تابلوها از سر در مغازه ها حذف می شود و با یک نورپردازی شکیل و ملایم در کف پیاده رو قرار می گیرد. خود پیاده رو هم مقرر است سنگفرش شود تا هم مسیری برای نابینایان در آن ایجادشده و هم تابلوی مغازه ها کف این سنگفرش تعبیه شود.»
کارگر در پاسخ به سؤال مجری برنامه درباب اینکه «آیا مسیر ماشین روی خیابان چهارباغ خواجو نیز مقرر است در آینده مانند چهارباغ عباسی پیاده راه شود و در آن ممنوعیت تردد خودرو برقرار باشد؟» تنها از وضعیت امروز آن خیابان آگاهی داده و گفته: «در این خیابان همان طرح زوج و فرد که در مرکز شهر اجرایی می شود برقرار است و محدودیت تردد خودرو نداریم. سر کوچه ها هم تابلوهایی نصب می شود و کسبه نیز می توانند نام مغازه خودرا به صورت چراغ کف پیاده رو در مکانی که برایشان مشخص شده بزنند.»
او تصریح کرده است: «اگر کسبه‌ی چهارباغ خواجو همکاری لازم را داشته باشند در شش ماهه‌ی نخست سال جاری این طرح به بهره برداری برسد و مرحله‌ی اجرایی کردن آن در کل خیابان آغاز شود.»
چهارباغ خواجو جای آزمون و خطا نیست
امیرحسین پورجوهری، عضو هیأت علمی گروه شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی در این زمینه به ایسنا می گوید: ابتدا باید بدانیم هدف ما از یکسان سازی چیست؟ به شخصه با یکسان سازی مخالفم و فکر می کنم ما بیش از آن که به دنبال یکسان سازی باشیم باید دنبال هارمونی باشیم و بدانیم که تنوع نیز در طراحی شهری اهمیت دارد.
این دانش آموخته‌ی شهرسازی ادامه می دهد: تاکید بر یکسان سازی یعنی تاکید بر استفاده از شابلونی که همه چیز را به یک شکل و اندازه‌ی تکراری درمی آورد و این موجب یکنواختی می شود. در سطح کلانتر نیز باید مشخص نماییم که هدف ما از یکسان سازی چیست؟ اگر موضوع زیباسازی ظاهری و بصری مطرح است، چنین اقداماتی بدون پرداختن به لایه های عملکردی، اجتماعی، رویدادی و… اتفاق نمی افتد و ابتر باقی می ماند.
عضو هیأت علمی گروه شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان می کند که همه‌ی این اقدامات زیباسازی ذیل عنوان «ارتقای کیفیت شهری» قرار می گیرد و برای ارتقای کیفیت شهری باید نظام های مختلف هم زمان با هم و در هماهنگی با هم باید ارتقای پیدا کنند و نتیجه می گیرد: نمی توان انتظار داشت که تنها با یک زیباسازی ظاهری فضای شهری مطلوبی ایجاد شود.
او می افزاید: موضوعاتی مثل کف سازی، طراحی تابلو و… ابزارهایی برای کیفیت ارتقای فضای شهری هستند، اما به تنهایی و لزوماً تکیه بر این موارد در چهارباغ خواجو ما را به افزایش کیفیت شهری نخواهد رساند.
پورجوهری با اشاره به اینکه تصوری از اجرای تابلوی مغازه ها در کف پیاده راه ندارد، می گوید: تابلو برند یک مغازه است و در مارکتینگ تأثیر دارد، ضمن اینکه تابلوی مغازه فقط در مقیاس حرکت پیاده نیست و ماشین ها نیز برای پیدا کردن آدرس و… به تابلویی که در معرض دیدشان باشد نیاز دارند.
توصیه‌ی این مدرس دانشگاه به مدیران شهری چنین است: آزمون وخطا در شهر بد نیست و بالاخره باید به سمت نوآوری رفت، اما اگر مدیران شهری می خواهند کار جدیدی را تجربه کنند بهتر است این کار را از خیابان هایی شروع کنند که مانند چهارباغ خواجو نقش لنگرگاهی ندارند و کم اهمیت تر هستند. اگر در آن نقطه طرح جواب داد و بازخوردها مثبت بود و مقاومت اجتماعی در مقابل آن صورت نگرفت، بعد آنرا به خیابان تاریخی و مهمی مثل چهارباغ خواجو تعمیم داد. شروع یک طرح جدید در چهارباغ خواجو درصورتی که ارزیابی اثرات اجتماعی آن انجام نشده باشد موجب می شود مردم به انحای مختلف در مقابل آن مقاومت کنند، اجازه ندهند به نتیجه برسد و در نتیجه طرح ابتر بماند.
این شهرساز با اعلان اینکه نفس تفکر تغییر شرایط برای بهتر شدن فضای شهری را در شهرداری باید به فال نیک گرفت، یادآور می شود: بهره برداران اصلی شهر مردم هستند و ما باید کاری نماییم رضایت مردم در طرح ها لحاظ شده باشد تا به صورت خودجوش آنرا پیاده کنند؛ اگرنه برای نمونه در صورت موفق نبودن طرح اجرای تابلوها در کف پیاده رو، آنها به سمت شیشه نویسی و روش های دیگر می روند و این منجر به یک دزد و پلیس بازی دائمی می شود.
نظم لزوما با یکسان سازی حاصل نمی شود
عباس صنیع زاده، سردبیر مجله‌ی دانش نما (نشریه سازمان نظام مهندسی ساختمان اصفهان) نیز با شرح یک خاطره سخنش را آغاز می کند و به ایسنا می گوید: خاطرم هست دوره دکتری و در یکی از کلاس های درس، تصویری از شهر حلبِ پیش و بعد از اسلام را نشان دادم و گفتم که پیش از اسلام شکل تفکیک زمین ها در این شهر منضبط و هندسی بوده اما پس از اسلام این ریتم به هم خورده و بی نظمی بر آن حاکم شده است. استاد بنده، دکتر نقی زاده خطابم کرد و گفت فلانی، بستگی دارد که نظم را چطور تعریف نماییم. گاهی در همین بی نظمی های ظاهری، نظمی واقعی وجود دارد. درست است که تفکیک شهر حلب پس از اسلام دیگر هندسی نیست اما ریتم ارگانیکی دارد و اتصال گذرهای آن به هم بااینکه خط کشی شده نیست اما روی هم رفته بافت منسجمی را تداعی می کند که ما به آن می گوییم: نظم.
او ادامه می دهد: بدین سبب اگر مانند بازار تجریش تهران، از امروز در اصفهان تمام تابلوها را در یک کد ارتفاعی قرار بدهیم و یک خط و کادر یکسان برای آن در نظر بگیریم و فکر نماییم با این کار نظم را حاکم کرده ایم، سخت در اشتباهیم چونکه این کار نه امکان پذیر است و نه جالب.
صنیع زاده خاطرنشان می کند: می توانیم به مرور از مغازه دارهای خیابان چهارباغ خواجو یا دیگر خیابان های نمونه ای که مقرر است این طرح در آنها اجرایی شود بخواهیم از طرحی با المان های هماهنگ مثلاً رنگ فیروزه ای استفاده کنند و در کلیت بین این تابلوها هماهنگی برقرار کنیم؛ نه اینکه ضربتی همه را به یک شکل و یک اندازه دربیاوریم.
این شهرساز با تاکید بر اینکه یک شکل بودن تابلوی مغازه ها لزوماً به معنای هماهنگی نیست، توضیح می دهد: نفس ارتقای کیفیت معابر شهری بسیار عالی و این اقدام نیز کاری بهادار است و بطور قطع هیچ شهروندی نمی تواند مخالف آن باشد اما آنچه مهمست این است که ارتقای کیفیت، با بهره گیری از همه پتانسیل های کارشناسی شهر صورت گیرد تا نتیجه مطلوب تری به دست بیاید.
سردبیر مجله‌ی دانش نما با اشاره به طرح اجرای تابلوها در کف پیاده رو می گوید: تعبیه کردن تابلوها در کف پیاده رو ابهاماتی دارد چون تابلو شناسه‌ی یک مغازه است و باید برای عابران قابل رؤیت باشد. در بافت تاریخی فرایبورگ (خواهرخوانده اصفهان) چنین طرحی را دیده ام اما آن خیابان مثل چهارباغ خواجو سواره رو نبود و معین نمی باشد که این طرح در خیابان سواره رو جوابگو باشد یا خیر.
او با اعلان اینکه در دوره ای کاشی حرف اول را در کشور می زد، تصریح می کند: سردرهای کاشی کاری شده‌ی مغازه های قدیمی خیابان طالقانی هنوز برای عابران جذابیت دارد، اما باید توجه داشته باشیم که تقلید از گذشته زمانی که عیناً و بدون توجه به نیازها، سلایق، امکانات و فناوری روز صورت گیرد درست نیست. کما اینکه تابلویِ برقیِ تعبیه شده بالای سر در زیبا و کاشی کاری شده‌ی بازار هنر نشان میدهد آن روش قدیمی دیگر پاسخگوی نیاز امروز نیست؛ مگر اینکه بتوان ترکیبی از هنر گذشته و فناوری روز به دست آورد.
صنیع زاده تاکید می کند: هم اکنون شهرهای دنیا در امر گردشگری شبانه با یکدیگر رقابت بین المللی دارند و می کوشند شهر را به صورت ۲۴ ساعته برای گردشگری که طی مدت زمان اندک می خواهد در شهرشان اقامت داشته باشد، آماده‌ی میزبانی نگه دارند؛ در چنین شرایطی لازم است به نورپردازی مناسب تابلوهای جدید در تمام خیابان های نمونه دقت شود.
منبع: آبنما کار
